ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی تأثیر ایدههای معنوی در شکل باغ مطالعه موردی باغ پاسارگاد از دوره هخامنشی و باغ فین از دوره اسلامی
براساس اندیشه رایج، باغ ایرانی در سراسر تاریخ یک هویت ثابت و تداومیافته دارد، ولی بررسیهای دقیقتر تمایزات کالبدی بارزی را بین نخستین باغهای ایرانی (باغ پاسارگاد) و باغهای دوران اسلامی نشان میدهد. به نظر میرسد این تفاوتها ریشه در اندیشهها و آرمانهای پشتوانه آنها داشته باشد. این تحقیق درصدد بررسی این تفاوتها در کالبد و اندیشه و نیز تحقیق در مبانی متفاوت نظری عامل این تمایزات کالبدی است. هدف این تحقیق آن است که نشان دهد باغها پیش از آنکه تجلی اقلیم و ادوار تاریخی باشند، جلوه اندیشهها و باورهای آدمیان بوده و ساختار کالبدی باغها با تغییر اندیشه دینی (آرمانها و باورها) دچار تحولات شگرف شده است. برای دستیابی به هدف فوق، با بهرهگیری از روش پدیدارشناسانه (مصداق به مفهوم) تمایزات باغ پاسارگاد با باغهای دوران اسلامی مورد بررسی قرار میگیرد و تلاش میشود تا با استناد به اندیشههای فکری دو مکتب پیش و پس از اسلام، ریشه این تفاوتها تبیین شود. براساس یافتههای این تحقیق مهمترن تمایزات کالبدی : 1) سازماندهی تقسیمات در پلان باغ، 2) نمادپردازی حرکت آب و 3) شیببندی زمین و مکانیابی کوشک قابل معرفی است. درطراحی باغ اگرچه شرایط زمین بسیار تعیینکننده است، ولی طراحی مسیرهای آب، جایگاه کوشک و چشماندازها میتواند کاملاً آگاهانه، نمادین و معناگرا باشد. در سه مقوله فوق عامل معناگرا نقش بارزتری نسبت به عامل زمینهای دارد. به نظر میرسد این تمایزات کاملاً جنبه نمادپردازانه داشته و ریشه در الگوهای بهشت آرمانی در هر مکتب دارند. در این تحقیق تلاش شد تا بخش قابلملاحظهای از این تفاوتها با بهرهگیری از «توصیف رابطه آرمانی انسان با طبیعت» در باورهای دو مکتب، مورد شناسایی قرار گیرند.
http://www.bagh-sj.com/article_716_e776bcae95f24e76e0957033d2b2bb3d.pdf
2012-03-01
باغ ایرانی
بهشت
آرمان
زرتشت
اسلام
راضیه
لبیبزاده
1
AUTHOR
مهدی
حمزهنژاد
hamzenejad@iust.ac.ir
2
AUTHOR
محمدعلی
خان محمدی
3
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
کنکاشی در باب شکل شهر سنتی از منظر اندیشه اسلامی
هدف مقاله جستاری در باب شکل شهر از منظر اندیشه اسلامی است. سؤال اصلی مقاله این است که چه مؤلفههای شکلی و غیر شکلی بر شهر سنتی حاکم است؟ روش کار به مانند روش اندیشمندان اسلامی در تحقیق است. از این رو استناد اصلی در تحقیق، قرآن و روایات و نظر اندیشمندان است که به عنوان معارف پایه و مقبولات در استدلال منطقی و استنتاج سود برده شده است. نتایج، بیانگر آنست که شهر سنتی دارای ارتباطی همهجانبه، زمینی و آسمانی است؛ یعنی زمین، سایه آسمان است. هدف از شهر سنتی، ایجاد بستر مناسب برای هدایت انسان به کمال یعنی همان بندگی است. در سایه بندگی، آرامش قلبی و امنیت برقرار میشود و بستر لازم برای ظهور عدالت به وجود میآید. شکل شهر سنتی به تبعیت از نظم طبیعت و به وجود آمدن نیازهای جدید دایم در حال تغییر و در عین گوناگونی دارای وحدت است. از سویی دیگر مسئولیتپذیری اجزا نسبت به هم باعث شده از طبیعت در شهر سنتی به اندازه و به جا استفاده شود. از آنجایی که هدف شهر سنتی انسان است و انسان دارای روح و جسم است؛ شهر سنتی نیز متناسب با انسان و نیازهای جسمانی و روحانی او شکل میگیرد و بنابراین قبل از برپایی شهر سنتی، بایستی انسان سنتی برپا شود. از این رو هدف در شهر سنتی برپایی کالبد شهر به تنهایی نیست.
http://www.bagh-sj.com/article_717_6c604d8627efc0786625b0d78ebe8c4a.pdf
2012-03-01
سنت
سکونت
شهر سنتی
شکلِ شهر
یداله
احمدی دیسفانی
1
AUTHOR
محمد
علیآبادی
2
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تدوین اصول طراحی فضاهای بازی کودکان با تأکید برگروه سنی 5 تا 12 سال* مطالعه موردی : رشت
در کشور ما طراحی شهری به مفهوم امروزی، سابقه چندان طولانی ندارد و در این بین طراحی فضاهای بازی کودکان خصوصاً گروه سنی 5 تا 12 سال هم اولویت کمتری را داشته است. در شهرسازی سنتی ما به دلیل هویتمندی و احساس تعلق ساکنین به فضا و سازگارتر بودن آن با جوامع سنتی، کودکان به راحتی میتوانستند فضای مورد نیاز خود را برای بازی بیابند. امروزه افزاش شهرنشینی و تغییر نحوه زندگی محدودیتهای فضای و زمانی بیشتری را برای کودکان و بازی آنها ایجاد کرده که موجب شده تا روش بازی آنها کاملاً متفاوت از نسل قبل شود. رواج بازیهای کامپیوتری بین بیش از 80 درصد کودکان امروز، ان مسئله را ثابت و لزوم راه حلهای شهرسازانه را در شهرهای معاصر برای اختصاص فضای مناسب برای ان قشر سنی ایجاب میکند. ان مقاله با تحلیل و ارزابی دو محله گلسار و دروازه لاکان در شهر رشت به عنوان دو محله جدید و قدیمی با استفاده از اصول و معیارهای جاری در طراحی فضاهای بازی به مقاسه این دو پرداخته و با اثبات فرضیاتی که انتظارات کودکان امروز از فضای بازی را فراتر از تاب و سرسرههای سنتی دانسته و آن را نیازمند بازنگری میبیند و تأثیر محیط کالبدی را روی رفتارهای بازی کودکان و فعالیت فیزکی آنها تأیید میکند، سعی در ارایه اصول و نگرشی نو در باب طراحی فضاهای بازی کودکان خصوصاً گروه سنی 5 تا 12 سال دارد. نگرشی که طراحی زمینهای بازی معاصر را بر اساس شناخت نیاز کودکان امروز و ارتقای کیفیت محیط شهری هدف غایی خود قرار میدهد تا فرصتهای بازی کیفی را از طریق فرایند آگاهانه ایجاد کند.
http://www.bagh-sj.com/article_718_8e70aed4117132be1d913e46653832bf.pdf
2012-03-01
کودک
بازی
شهر
محله
زمین بازی
حمیدرضا
ابراهیمی
hr.ebrahimi@yahoo.com
1
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران.
AUTHOR
نوید
سعیدی رضوانی
navidsaeidirezvani@yahoo.com
2
استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
AUTHOR
آرزو
معانی منجیلی
arezoo_maani@yahoo.com
3
کارشناس ارشد شهرسازی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزون
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
درخت مقدس، درخت سخنگو و روند شکلگیری نقش واق
در برخی جوامع، درخت مورد احترام و پرستش واقع میشده است. درخت در کهنترین تصویرش، درخت کیهانی غول پیکری است که رمز کیهان و آفرینش است. با توجه به ارتباط تنگاتنگ درخت با زندگی بشر، بسیاری از جوامع حالتی از قداست را برای درخت قایل بودند. رابطه انسان و درخت و قدسیت آن به گونهای درآمد که زایش انسان را از درخت تصور کردند و این اعتقاد بخشی از مراسم آیینی، جادویی و هنری برخی از اقوام را تحت تأثیر قرار داد. از سوی دیگر، در برخی از تصاویر این درخت است که از بدن انسان روییده است.
درخت سخنگو و درخت واق واق از نمونه درختان افسانهای هستند که در فرهنگ و هنر اسلامی وارد شدهاند. اشکال واق واق که توسط نگارگران ایرانی ارائه شدهاند، اختلاط و امتزاج ترکیبهای تزیینی و تخیلی را به نحو زیبایی به نمایش گذاشتهاند. در این مقاله سعی خواهد شد پاسخهایی برای این سؤالات یافته شود :
1. نقطه مشترک درخت و انسان، در اعتقادات و افسانههای ملل چیست؟
2. چه ارتباطی بین درخت مقدس، درخت زندگی، درخت سخنگو و نقوش واق وجود دارد؟
فرضیات مطرح : از قابلیتهای مشترک بین درخت و انسان میتوان باروری، نمو و زایش را عنوان کرد. درخت به مثابه نماد باروری و زایش در کنار انسان مطرح بوده، بنابراین یک ارتباط تنگاتنگی بین این دو موجود وجود دارد که منجر به خلق افسانههای خارقالعادهای شده است. درخت مقدس، درخت زندگی، درخت سخنگو و درخت واق واق با میوههای انسانی و حیوانی نیز با توجه به این موضوع به وجود آمده و در فرایندی منجر به شکلگیری نقش واق شدهاند.
از اهداف این تحقیق شناخت ارتباط درخت و انسان در تفکرات و باورهای عامه منعکس در ادبیات داستانی و آثار هنری است. در این رابطه تحقیقات نادری در ایران صورت پذیرفته و بیشتر به مبحث نقش واق پرداخته شده است.
http://www.bagh-sj.com/article_719_2e2fc255a177ec469539ed96c97fc967.pdf
2012-03-01
درخت مقدس
درخت زندگی
درخت سخنگو
واق واق
نقش واق
علیرضا
طاهری
taheri121@yahoo.com
1
دکتری تاریخ هنر، دانشیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
روند تحولات نفار در معماری بومی مازندران
در منطقه شمال ایران با توجه به فرهنگ و شرایط خاص آب و هوایی این ناحیه که تا حدی با سایر نواحی ایران تفاوت دارد، در طول زمان، معماری خاصی شکل گرفته که برخاسته از فرهنگ برونگرا با ریشههای ایرانی و اسلامی بوده است. سقانفار، نوعی نفار است که به نام حضرت ابوالفضل، ساقی لب تشنگان کربلا بنا شده است.
مبحث اصلی این مقاله با توجه به پژوهشهای میدانی مطالعه و شناخت نفارها و سیر تکاملی آن به سقانفار، و شناخت معماری بومی مازندران و انعکاس اعتقادات و باورهای آئینی و مذهبی مردمان بومی مازندران در معماری سقانفارها و تکایا به دنبال آن در آداب و رسوم ماه محرم است.
این گونه معماری توسط روستاییان ابداع و کامل شد و توسط آنها نیز مراقبت و حفاظت شده و میشود. معماری سقانفارها، جزیی از معماری بومی و روستایی این منطقه محسوب میشود و تنها گونه معماری است که برای یک شخص "حضرت ابوالفضل" ساخته شده و در جهت حفاظت و پاسداری از فرهنگ ارزشمند" عاشورا" رواج یافته است.
فرضیه مقاله این است که سقانفارها، حلقهای از تاریخ معماری ایران است که به دلیل عدم مطالعات و پژوهشهای مناسب و کامل مغفول ماندهاند. این مقاله سعی دارد با شناخت این نوع بناها و کشف ریشههای معماری آنها، بتواند کمکی باشد در راستای شناخت اصالتهای بومی و استفاده از آنها در بازپیرایی معماری معاصر از آفتهایی که از جوانب مختلف بدان وارد میشود.
http://www.bagh-sj.com/article_720_daed81ae1a6b39d5bb6fff7af04273a1.pdf
2012-03-01
نفار
سقانفار
تکیه
امام حسین
حضرت ابوالفضل
مازندران
بومی
زهرا
رفیعی
Rafiieezahra@gmail.com
1
کارشناس ارشد معماری. مدرس مؤسسه آموزش عالی طبری، بابل، ایران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی عناصر نمادین در نگارگری ایران
به رغم گسستهای تاریخی و نفوذ فرهنگهای بیگانه، تحولات نگارگری ایران از پیوستگی و تداوم نسبی برخوردار بوده است و وجوه اشتراکات صوری و مضمونی فراوانی در آثار دورههای مختلف مشاهده میشود. نمادگرایی به عنوان یکی از ابزارهای بیان تصویری و انتقال مفاهیم، آثار زیادی از نگارگری ایرانی را در صورت و معنا به هم نزدیک کرده است. بنابراین، بررسی عناصر نمادین و نمادشناسی در نگارگری ایران، با توجه به جایگاه نمادها و چگونگی کاربرد آنها در دورههای مختلف قابل ملاحظه است. در این نوشتار بررسی انواع عناصر نمادین براساس طبقهبندی نمادهای هندسی، تلفیقی و طبیعی، روند شناخت عمیق تری را از عملکرد عناصر و نمادگرایی در آثار نگارگری ایران فراهم ساخته است. عناصر نمادین به عنوان نمایندههایی از مفاهیم والا و دور از دسترس، در نگارگری ایران جلوههای بارز و چشمگیری دارد و اغلب به صور گوناگون، رشتههای ارتباطی خود را با واقعیت ملموس حفظ کرده است. هنرمند ایرانی در فضایی نمادین به آفرینش میپردازد؛ بر این اساس، گاهی به شیوة کاملاً مجرد و انتزاعی، گاه ملهم از واقعیت و گاهی با اغراق در ویژگیهای واقعی و زمانی با ترکیب ویژگیهای مختلف، نقوش خاصی را با عملکردهای متفاوت به منصة ظهور رسانده است؛ که در فضای نگارهها با چیدمانهای نمادین، پیوند و ارتباط با معناها و مفاهیم نامحسوس را فراهم ساختهاند. در واقع، نگارگر ایرانی با بهرهگرفتن از بستر ارزشمند شعر و ادب فارسی و همچنین مفاهیم عمیق حکمت ایرانی و عرفان اسلامی، نه در پی بازنمایی طبیعت ملموس، بلکه به فرانمایی جلوههای نمادین پرداخته است. با بررسی طبقهبندی نمادها در این نوشتار میتوان به این نتیجه اذعان داشت که ابداع و استفاده از عناصر نمادین در دورههای مختلف نگارگری ایران، صورت مستقلی نداشته بلکه روند تکاملی را در صورت و محتوا طی کرده است.
http://www.bagh-sj.com/article_721_a0b5c07262a23bd90ca60beecd884e7a.pdf
2012-03-01
عناصر نمادین
نمادهای هندسی
نمادهای تلفیقی
نمادهای طبیعی
نگارگری ایران
اصغر
کفشچیان مقدم
kafshchian@yahoop.com
1
دکتری هنرهای تجسمی، استادیار دانشکده هنرهای تجسمی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران
AUTHOR
مریم
یاحقی
yahaghi.maryam@yahoo.com
2
کارشناس ارشد نقاشی از دانشکده هنرهای تجسمی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
جولیان : آتشکده نویافته ساسانی در آبدانان ایلام
تاکنون منطقه زاگرس مرکزی و به طور اخص استانهای ایلام و لرستان از منظرگاه مطالعات باستانشناسی در دوران تاریخی مورد مطالعه جدی قرار نگرفته است. در جریان بررسی باستانشناسانه شهرستان آبدانان از مناطق جنوب استان ایلام و در حاشیه جنوبی کبیر کوه، تعداد51 محوطه و اثر باستانی از دورههای مختلف تاریخی توسط نگارندگان این مقاله شناسایی شد. یکی از مهمترین این کشفیات، محوطهای وسیع بهنام «جولیان» است. که در طی بررسیهای باستانشناسی، بقایای یک شهر با آثار دوره ساسانی و صدر اسلام که در این محل شناسایی و مستندسازی شد. در مرکز این محوطه عظیم تاریخی و مخروبه، بقایای یک چهارطاقی دیده میشود که به صورت ویژهای قابل بحث است. بنای این آتشکده از گونه آتشکدههایی با دالان طواف در اطراف است که پیرامون آن، راهروهایی وجود دارد. پیشتر نمونههایی از این آتشکده در غرب ایران از جمله در شیان و میل میلگه در اسلام آباد غرب و همچنین در دیگر مناطق ایران از جمله آتشکده نگار کرمان و فراشبند فارس دیده میشود. علاوه بر اینها، تخت سلیمان آتشکده دیگری با این سبک معماری است که از جمله مهمترین آتشکدههای شناخته شده در جهان بهشمار میآید. در این مقاله آتشکده نویافته جولیان برای نخستین بار، معرفی و با دیگر نمونههای مشابه سنجیده و تحلیل شده است. اهمیت موضوع در این است که پلان این آتشکده، موضوع پرچالش نحوه عملکرد این آتشکدهها را مجدداً در معرض نقد صاحبنظران خواهد گذاشت.
http://www.bagh-sj.com/article_722_e1a187203ea457162e98d55c1a644e38.pdf
2012-03-01
ساسانیان
آتشکده
چهارطاقی
آبدانان
جولیان
یعقوب
محمدیفر
yamohamadi@yahoo.com
1
دکتری باستان شناسی-دوران تاریخی / دانشیار گروه باستانشناسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان،ایران
LEAD_AUTHOR
عباس
مترجم
amotarjem@gmail.com
2
دکتری رشته باستان شناسیـ پیش از تاریخ /استادیار گروه باستانشناسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
AUTHOR