پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
13
40
2016
08
01
تأثیرات باغهای تیموری در سمرقند بر باغهای صفوی در اصفهان (خیابان چهارباغ)
5
18
FA
سودابه
قلی پور
کارشناس ارشد مطالعات معماری، دانشگاه هنر اصفهان.
s.gholipoor@gmail.com
وحید
حیدرنتاج
دکتری معماری. استادیار، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران
v.nattaj@yahoo.com
چکیده در طول تاریخ یکی از زیباترین فعالیتهای انسان، آفرینش باغ بوده است. هنر باغسازی یکی از کهنترین هنرهای ایرانیان است که دارای سنتهای ارزشمند و قدرتی معنوی است. قدم نهادن در باغهای ایرانی، ما را به این اندیشه وا میدارد که چه رمز و رازی در پس ظاهر آراستة آنها نهفته است که بعد از گذشت قرنها کهنه نمیشوند و همچنان با منظری جذاب، انسان امروز را به سوی خود دعوت میکنند. شکل باغ در ایران از دیرباز تاکنون با طبیعت و میزان آب تناسبی کامل داشته است. اطلاعات درباره باغهای سمرقند به گزارشهای کلاویخو و تعدادی مقاله محدود شده و در حال حاضر اثری از بیشتر باغهای سمرقند و اصفهان دیده نمیشود. هدف اصلی این مقاله بررسی ساختار فیزیکی باغهای سمرقند و اصفهان و تأثیرات باغهای تیموری در سمرقند بر باغهای خیابان چهارباغ اصفهان در دوره صفوی است تا اینکه محتوای این مطالعات، گامی در جهت مطالعات بیشتر در این زمینه باشد. در این راستا با رویکرد توصیفی- تاریخی، مروری به شناخت عناصر شکلدهنده باغهای دو دوره تیموری و صفوی و شباهتها و تفاوتها در این باغها با دو دوره زمانی متفاوت پرداخته میشود و در واقع توصیفاتی که درباره باغهای این دوران (تیموری - صفوی) شده، بسیار مفصلتر از توصیفاتی است که از باغهای دورانی قبلی شده و این، کمک بزرگی به شناخت باغهای این دو دوره تاریخی کرده است و به این سؤال که باغهای دورة تیموری و بهویژه باغهایی که تیمور در سمرقند ایجاد کرد، تا چه اندازه بر باغهای بعد از خود در دوره صفوی تأثیر داشته، پاسخ داده میشود. برای بررسی باغهای این دو دوره از منابع تاریخی و سفرنامهها و اسناد و مدارک به جا مانده از آن دوران و نتایج و مطالعات انجامشده توسط پژوهشگران معاصر استفاده شده و به این نتیجه رسیده که باغسازی به شیوه صفوی و به طور خاص خیابان چهارباغ ریشه در دوران تیموری داشته است.
چهارباغ,سمرقند,اصفهان,عصر تیموری,عصر صفوی
http://www.bagh-sj.com/article_16249.html
http://www.bagh-sj.com/article_16249_1f4841f13b68358481c041ed07ab3cc1.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
13
40
2016
08
01
واکاوی تمایز ماهوی مدینه (شهر) و قریه (روستا) در ادبیات قرآنی
19
26
FA
محمد منان
رئیسی
دکتری معماری، استادیار گروه معماری دانشگاه قم.
mannan_raeesi@yahoo.com
قرآن کریم به عنوان مهمترین متن دینی مسلمانان در حوزههای مختلف دانش بشری دارای ظرفیتهای قابل توجهی است که اغلب مورد غفلت قرار گرفته است. از جمله موضوعات طرح شده در این کتاب آسمانی، شهر و مؤلفههای آن است که بر این اساس، تاکنون پژوهشهای مختلفی پیرامون شهر اسلامی انجام شده است. در همین راستا، طی این مقاله به بررسی این مسئله پرداخته شده است که آیا قرآن کریم، تمایزات عرفیِ میان شهر و روستا را به رسمیت میشناسد یا خیر؟ به بیان دیگر، در ادبیات قرآنی، شهر چه مؤلفه یا مؤلفههایی دارد که آن را از قریه (آبادی یا روستا) متمایز میسازد؟ برای این منظور در این مقاله، دو کلیدواژه مدینه (شهر) و قریه (روستا) در قرآن کریم با استفاده از روشی ترکیبی (مرکّب از تحلیل محتوای کیفی و استدلال منطقی) مورد ژرفکاوی قرار گرفتهاند. یافتههای تحقیق بیانگر آن است که قرآن کریم برخلاف نظریات رایج در حوزه شهرسازی، مؤلفه اصلی در تمایز ماهوی شهر و روستا را ناشی از تفاوتهای اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و حتی جمعیتی نمیداند بلکه در ادبیات قرآنی، مؤلفه اصلی در تمایز ماهوی شهر و روستا عبارت است از ایمان به خدای متعال و الزامات حاصل از آن و لذا یک زیستگاه انسانی، هر چقدر هم که به لحاظ جمعیتی و کالبدی بزرگ باشد، چنانچه فاقد این مؤلفه باشد از منظر قرآن فاقد استحقاق لازم برای اطلاق واژه مدینه (شهر) است. این ادّعا در بدنه پژوهش، با تطبیق آیات مختلفِ حاوی واژههای مدینه و قریه پیگیری و اثبات شده است.
قرآن کریم,مدینه,قریه,ایمان
http://www.bagh-sj.com/article_16250.html
http://www.bagh-sj.com/article_16250_271ff5184677a304399b3f93e99b75b3.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
13
40
2016
08
01
ملاحظة شهود در آثار هنری و مقایسه با مفهوم آن در نقد عقل محض کانت
27
34
FA
رضا
علی پور
0000-0002-3698-9717
کارشناس ارشد نقاشی، عضو هیات علمی گروه هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد آبادان، ایران. نویسنده مسئول
alipourart@yahoo.com
مرجان
شیخ زاده
کارشناسی ارشد تصویرسازی، عضو هیأت علمی گروه هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد آبادان.
sheikhzadehart@yahoo.com
محمدرضا
شریف زاده
دکترای فلسفه هنر، استادیار گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
m2.sharifzadeh1@yahoo.com
چکیده کشف و شهود از گواراترین و رازآمیزترین جلوههای حیات دینی بشر است. بازشناسی ماهیت و سرشت آن، ارزش معرفتی، سنجههای تشخیص سره از ناسره در میان انبوه دعاوی، باعث دلمشغولی بسیاری از اندیشمندان و خردورزان شده است. اثر هنری با ریشه گرفتن از شهود استعلایی و حسی هنرمند از یکسو و درک آن از سوی مخاطب، جاودان و یگانه میشود. «شهود»، حقیقت ذهن هنرمند و در نهایت حقیقت اثر هنری را آشکار میسازد. مبحث شهود در اندیشة بسیاری از اندیشمندان پرقدر بوده و این مقاله بر مفهوم شهود در ساختار معرفتی کانت تمرکز کرده است. «شهود»، از بنیادیترین مفاهیم فلسفة «ایمانوئل کانت» است و تا حد یک زیرساخت، نقش محوری در نظام معرفتی کانت ایفا میکند. کانت بر شهود حسی و قراردادن ذهنیّت به عنوان درونمایة اصلی اثر هنری تأکید دارد و این نگرش، در شکلگیری مکاتب و آثار بزرگ هنری در دوران مدرنیسم و حتی پستمدرن راهگشا بوده است. در بررسی آثار هنری، حضور و مواجهة شهود در مثلثِ اثر هنری، هنرمند و مخاطب را شاهد هستیم. تأثیر شهود در ادراک اثر هنری و روند فهم و درک اثر هنری و آفرینش منسوب به آن نقشی مهم یافته است. این مقاله در نظر دارد منزلت شهود را در پیدایش آثار هنری مشخص و با استناد به تعریف کانت از مفهوم شهود در نقد اول (نقد عقل محض)، جایگاه آن را در آثار هنری تبیین و آشکار کند. فرضیه مقاله بر این استوار است که آثار هنری محصول کشف و شهود بوده و هنرمند با فعل یگانه ذهن خویش، یعنی شهود استعلایی دست به خلق اثر هنری زده است. براساس تعریف کانت از مفهوم شهود در نقد اول، شهود چیزی نیست جز آگاهی مستقیم از معنایی که در ذهن حاضر است و در شهود هنری این نگرش کانتی نقشی اساسی دارد و به همراه نبوغ هنرمند به ارتباط و تسخیر مخاطب میپردازد. این پژوهش به شیوة تحلیلی- توصیفی، با بهره گرفتن از کتب و مقالات به تحلیل دادهها پرداخته است.
نقد اول کانت (نقد عقل محض),شهود کانتی,آثار هنری,شهود در آثار هنری
http://www.bagh-sj.com/article_16286.html
http://www.bagh-sj.com/article_16286_bd60b53bea35aeed98fba52aa6905904.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
13
40
2016
08
01
چیستی هویت بصری ایرانی از منظر گرافیک
35
44
FA
اصغر
جوانی
دکتری پژوهش هنر. دانشیار دانشگاه هنر اصفهان.
a.javani@aui.ac.ir
محمد
خزایی
دکتری گرافیک - هنر اسلامی. استاد دانشگاه تربیت مدرس.
khazaiem@modares.ac.ir
منصور
کلاه کج
0000 0001 8426 0317
نویسنده مسئول و دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشگاه هنر اصفهان.
mansor.kolahkaj@gmail.com
سیطره و نفوذ رسانههای جدید که عمدتاً با نرمافزار، تصویر، فونت و موضوع مشترک در حال گسترش است،اگرچه نویدبخش زبان بصری یکدست برای ارتباط آسانتر است، اما این یکدستی زبانی، همواره مخاطراتی چون، به حاشیهراندن یا فراموشی فرهنگهای بصری متنوع جهانی را نیز به دنبال داشته است. در ایران نیز این مخاطرات، با عدم استمرار محتوا و عناصر بصری ایرانی در حوزههای مختلف، چون، مخدوششدن سیمای شهرها، ناپدیدشدن کهنالگوهای خاطرهانگیز و جایگزینشدن عناصر نامأنوس در فضای شهری، رخ نموده است. دغدغههایی از این دست موجب شده، هرازگاهی برای مقابله با این عوارض بصری از سوی نهادهای دولتی و غیردولتی، عناوین متعددی همچون، هویت ایرانی، کاربرد تصاویر ایرانی، استفاده از عناصر فرهنگی ایرانی، تولید محتوای ایرانی در حوزه بصری مورد تأکید قرار گیرد. با توجه به خواست عمومی توجه به فرهنگ خودی، مسئله این مقاله جایگزینی عنوانی جامع و کاربردی به جای عناوین گفته شده به منظور تمرکز بر موضوع و تداوم شایسته فرهنگ بصری ایرانی است، عنوان هویت بصری ایرانی مورد نظر این تحقیق، چنین کارکردی دارد. هدف این پژوهش از طرح عنوان هویت بصری ایرانی، بازآفرینی کهنالگوها، آفرینش و خلق الگوهای معاصر بصری ایرانی یا تأثیر از آنها برای کاربردهای جدید، مبتنی بر اصول و ضوابط روز گرافیک است، این مقاله به دنبال پاسخ به این سؤالات است : هویت بصری ایرانی چیست؟ منظور از بازنمایی هویت بصری ایرانی در گرافیک چیست و منابع آن کدامند؟ براساس دستاورد این مقاله، هویت بصری ایرانی، عبارت است از همسانی و تشابه بصری یک اثر به آثار مادی و معنوی ایران، که تمایز آن اثر از آثار دیگر کشورها محسوس باشد. هویت بصری ایرانی به دوشاخة هویت بصری عام ایرانی و هویت بصری سازمانی ایرانی قابلتقسیم است. هویت بصری عام ایرانی مبتنی بر تأثیر،تشابه، الهام، بازنمایی، بازآفرینی، از نگارهها و تصاویری است که به ایران تعلق دارد. هویت بصری سازمانی ایرانی هم در برگیرنده نمادها و نشانههای مصوب چون پرچم و سایر نشانههای رسمی کشور است که معمولاً کاربرد آنها تابع قوانین و ضوابط خاصی است. هویت بصری ایرانی از منظر گرافیک نیز عبارت است از : اثری از گرافیک که درجهای از همانندی و شباهت را با فرهنگ بصری ایرانی به طور مشخص داشته باشد یا آن اثر گرافیک بلافاصله ایرانیبودن را تداعی کند. این تحقیق از نظر هدف کاربردی است که با رویکرد کیفی به شیوه توصیفی ارایه میشود. شواهد و مثالهای مورد بحث، برگرفته از منابع کتابخانهای، پایگاههای اطلاعاتی علمی و خبری است.
هویت,بصری,ایرانی,گرافیک
http://www.bagh-sj.com/article_16288.html
http://www.bagh-sj.com/article_16288_5edf3759b9ca40fb3e19514ec23cfcf5.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
13
40
2016
08
01
خوانش لایههای صریح و ضمنی نوشتار موجود در کتیبه قالی وقفی عصر زند
45
54
FA
سمانه
کاکاوند
پژوهشگر دکتری پژوهش هنر، دانشگاه الزهرا، تهران.
samanehkakavand@ymail.com
اشرف السادات
موسوی لر
دکتری پژوهشهنر، دانشیار، دانشکده هنر، دانشگاه الزهراء، تهران.
a.mousavilar@alzahra.ac.ir
قالی محصول همنشینی عناصر معنادار یا چینش هنرمندانه نقشمایهها در کنار یکدیگر است. با این نگاه میتوان کاربردهای مادی و معنوی دستبافتهها را دال بر قابلیتهای معنارسانی این هنر ایرانی قلمداد کرد. از گذشتههای دور قالی در مراسم مذهبی، سورها و سوگها، حضور داشته و علاوه بر فرش کردن فضاهای گوناگون، اهداء و وقف آن نیز بیانگر گره خوردن این محصول هنری با تار و پود زندگی ایرانیان است. در این مقاله، قالی وقف شده به آستان امامزاده زید که به سفارش تقیخان درّانی حاکم کرمان در عصر زند بافته شده، مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش با هدف کشف لایههای نهان معنا در نوشتار کتیبه و خوانش متن آن صورت گرفته تا پاسخی بر این سؤالها باشد. نوشتار موجود در کتیبه قالی حاوی چه معانی ضمنی میتواند باشد؟ آیا میتوان با روشی تطبیقی اجزای متن را معناکاوی کرد؟ آیا میتوان با رویکردی بینامتنی میان اجزای متن و سایر متون ارتباطی معنادار پیدا کرد؟ دادههای تحقیق نتیجه مطالعات کتابخانهای و مشاهده نمونه موزهای بوده و روش پژوهش تطبیقی، تاریخی و تحلیلی است. خوانش لایههای صریح و ضمنی کتیبه، ضمن اینکه بیانگر ارتباط نظام نوشتاری با نظام تصویری در قالی است، نحوه کار و حاکمیت خرد جمعی در جامعه عصر زند را نیز بازتاب میدهد.
کتیبه,قالی,وقف,تقیخان درانی,خوانش لایه های ضمنی,عصر زند
http://www.bagh-sj.com/article_16289.html
http://www.bagh-sj.com/article_16289_af11d977a75c79b9c426d12a4bf202f8.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
13
40
2016
08
01
گونهشناسی و سیر تحول پشتبندها از ابتدا تا انتهای دوران تاریخی در معمــاری ایــران
55
68
FA
نرگس
کریمی
دانشجوی کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافتهای تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان. نویسنده مسئول
narges.yalda20@gmail.com
رضا
ابویی
استادیار و عضو هیئت علمی گروه مرمت و احیای بناها و بافتهای تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان.
r.abouei@aui.ac.ir
داریوش
حیدری
مربی گروه مرمت و احیای بناها و بافتهای تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان.
d.heydari@aui.ac.ir
دیوار پشتبند به عنوان یک سازة بنایی، نقش مهار نیروی رانشی دیوار اصلی را به عهده دارد. این عنصر معمارانه از سالیان دور، در بناهای مسکونی و غیرمسکونی، به شیوهها و انواع مختلف استفاده شده است. در این راستا شواهد باستانشناسی، تنها شاخص معتبری هستند که میتوان با رجوع به آنها از پیشینة دیوارهای پشتبند به صورت ضمنی آگاه شد. اینکه اولینبار در چه بنایی و کجا استفاده شده مشخص نیست، درجایی هم به صراحت به آن اشاره نشده و حتی باستانشناسان نیز در گزارشات حفاری خود به اشاراتی کوتاه و ضمنی بسنده کردهاند، ولی مبتنی بر گزارشات محدود در دسترس، میتوان به صورت احتمالی استفادة گسترده از این سازه را از دورة نوسنگی به بعد دانست که معماران به عملکرد سازهای این عنصر آگاه شده و به مرور زمان با تجربیات گذشته خود از گونههای متفاوت آن استفاده کردند. در این پژوهش گونههای متفاوت پشتبندها از لحاظ موقعیت قرارگیری، فرم و شکل، مصالح بهکاررفته، فن اجرا، کارکرد فنی و تزیینات پشتبندها تقسیمبندی و مورد بررسی قرار گرفته است. با مطالعه دیوارهای پشتبند در دوران پیش از تاریخ و دوران تاریخی، مشاهده خواهد شد که هر چند در زمان گذشته یک چارچوب ساختاری با زیربنای علمی، براساس یافتههای مربوط به قدرت مصالح و قوانین مکانیکها وجود نداشته ولی براساس تجربه و نگرش عمیق به ماهیت و رفتار ساختمانهای بنا شده، کمکم و به مرور زمان به درک ساختاری و عملکرد سازهای بهتر دیوارهای پشتبند دست پیدا کردند و نه تنها در تعادل نیروها بلکه در ظاهر و زیبایی آنها نیز تأکید داشتند. عدم تحقیق جامع در این خصوص ضرورت پژوهش را ایجاب کرد که با ابزار مطالعة کتابخانهای و روش تحقیق توصیفی و تحلیلی به این مهم پرداخته شود.
معماری ایران,دوران پیش از تاریخ,دوران تاریخی,گونه شناسی پشتبند
http://www.bagh-sj.com/article_16291.html
http://www.bagh-sj.com/article_16291_36b5952fb42ce8de197e08fab87578ba.pdf