پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
13
45
2017
03
01
باغ ایرانی، هستیِ نوشونده
5
12
FA
مهدی
شیبانی
استاد دانشگاه شهید بهشتی
m_sheybani@sbu.ac.ir
سیدامیر
هاشمی زادگان
پژوهشگر دکتری معماری منظر دانشگاه تهران
hashemi.a@ut.ac.ir
افزایشِ تعدد و گوناگونی مطالعاتِ باغ ایرانی علیرغم فواید بسیار، به علت کمتوجهی به چارچوب نظری حاکم بر آنها منجر به بروز جدالهایی شده که پیش از اعتبار بیرونی هر یک، مربوط به اعتبار درونی آنهاست. در این زمینه یکی از مسایل مهم، معنایِ «مقدس» بودنِ باغ بهمثابه بهشت است. از این رو مسئله قدسی بودن به عنوان «دست آوردی آسمانی» که الگویی ثابت با توانایی ایجادِ گسترده تغییرات است یا انکار قدسی بودن و محدود کردن آن به واقعیتهای فیزیکی و سایر اندیشهها، بهروشنی در میان مطالعاتِ باغ ایرانی تفاوتگذاری نشده، به همین سبب مخاطب از جنبة حکمت باغ ایرانی با ابهام روبهرو است. هدف مقاله دستهبندی مطالعات باغ ایرانی براساس چارچوب نظری حاکم بر آنهاست؛ تا با تمرکز بر مسئله «قدسی» بودن و تشریح اینکه «پیدایشِ یکبارة باغ ایرانی با لحاظِ عقلِ امروز بسیار بعید است»، اعتبار درونی آنها را بررسی کند. از این رو با دستهبندی مطالعات موجود در چهار ساختار اصلی «اسطورهای»، «جوهر ثابت»، «انکار جوهر» و «جوهر متحرک»، به تحلیل آنها جهت شناسایی و رفع تناقضها پرداخته میشود.<br /> روش کار، استدلال منطقی از نوع فرهنگی/گفتمانی و شامل دو مرحله است. اول، مطالعات کتابخانهای و استدلال برای تبیین اعتبار درونی. دوم، تفسیر رابطهای جدید میان یافتهها و مقایسه با هنر شعر فارسی جهت تبیین اعتبار بیرونی. نتایج نشان میدهد باغهایایرانی همچون شاعران متعدد هنر فارسی در سطوح مختلف، فهمهای متعددی از خصلت شاعرانگی ایرانی هستند که استعلا یافتهاند. خصلتی که حاصل «فهمی از سازوکار عالم» در چرخهای از نهفتگی-اشتداد-فعلیت (حرکت جوهری) است. نمودِ احساسیِ این فهم در یکی از قلعههای رفیعش از نگاه مولانا «حضور مداوم خداوند» است. وجه منحصربهفرد هنرمند باغساز ایرانی، التفات او بر این حضور مداوم است. تغییرات پدیدهها در باغ که حواس مادی تا مفهومی را اغناء میکنند، سرمستی از این «نگاه آیهنگر» است که نمود مهرورزی آن ارزش «قدسی» مییابد. کیفیتِ باغ ایرانی از «تکوین» زیباییها و منافع عالم ماده به ماورا «استعلا» یافته و نه اینکه ثابت و از پیش وجود داشته باشد.
باغ ایرانی,فهم انسان از سازوکار هستی,قدسی,هستی مدام نوشونده,خرد و شهود
http://www.bagh-sj.com/article_43399.html
http://www.bagh-sj.com/article_43399_e86045afb0c7316158691d9030359345.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
13
45
2017
03
01
ارزیابی تطبیقی ادراک فضای شهری از نظرگاه مخاطبین و متخصصین عرصه شهری (مطالعه موردی مجموعه شهری امامزاده صالح تجریش تهران)
13
26
FA
اعظم
کریمی یزدی
غیرشاغل
mahtab.karimi4066@yahoo.com
ناصر
براتی
عضو هیئت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)
nasserbarati1955@yahoo.com
مجید
زارعی
دکتری شهرسازی، استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره).
معاون آموزشی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره).
m.zarei@arc.ikiu.ac.ir
مهمترین مسئلهای که در تفکر امروزی طراحی شهری به چشم میخورد در نظر گرفتن طراحی شهری به عنوان یک محصول تمام شده و کامل به جای"فرایندی بلندمدت و ادامهدار است که با مکانیزمهای اجتماعی و سیاسی در هم بافته شده باشد". نگرشی که طراحی شهری را از حالت انفعالی به فعال، از شکلگرایی صرف به عملکرد ـ شکلگرا، از طرح محوری به فرایند محوری و از دستوری به تعاملی ـ مشارکتی تبدیل میکند، ارتقای واقعی کیفیت محیط شهری را هدف غایی خود قرار میدهد. آنچه در اینجا دنبال میشود مدنظر قرار دادن تؤامان جایگاه کاربران و سازندگان فضای شهری است. در نظر گرفتن کیفیات مکانی مورد ادراک کاربران یک فضای شهری همتراز با مؤلفههای مکانی مدنظر سازندگان شهری، بیانگر توجه به بعد اجتماعی فضاست. ادراک شهروندان از فضا تؤام با ریشههای فرهنگی و عرف جامعه تعلق فرد به آن، زمینهساز شکلگیری چارچوب عملی فرد در استفاده از فضا و بروز رفتارهای اجتماعی در محیط است.<br />در ساماندهی و احیاء هر محیط شهری باید سه عامل را هم زمان مدنظر قرار داد : محیط شهری یا فضا، کاربران در فضا، و طراحان بر فضا. هر محیط شهری در گذار به شخصیت مکانی خویش باید ریشههای هویتی و ساختار معنایی خود را در زمان تداوم بخشد تا موجد جاری شدن زمان در مکان شود. آنچه در عرصههای واجد پیشینه هویتی در شهر امروز مشهود است تنزل مکان نسبت به پایههای معرفتشناختی آن و ضعف ادراک لایههای مختلف زمانی در فضاست.<br />این پژوهش بر آن است ارزیابی کیفیات ادراک مکان را با تکیه بر"فضای وجودی عمومی" مخاطبین و متخصصین عرصه شهری مورد توجه قرار دهد. در این راستا، مجموعه شهری امامزاده صالح (ع) تجریش تهران (محدوده فضای مقابل امامزاده و بازار، حدفاصل بستر رود جاری و میدان تجریش)، را به عنوان نمونهای موردی مورد سنجش قرار داده و به صورت اخص به این پرسش پاسخ دهد : در ارزیابی سنجههای ادراکی مکان مورد پژوهش ـ مجموعه شهری امامزاده صالح (ع) تجریش ـ چه وجوه افتراق و تفاوتی میان نگرش شهروندان و متخصصین شهری وجود دارد. دادههای کمّی و کیفی حاصل از پرسشنامه در برداشت اطلاعات ذهنی مخاطبین از کیفیات مکان، در قالب نقشه و نمودار به روش توصیفی ـ تحلیلی مورد ارزیابی قرار میگیرد. نتایج حاصل از پژوهش حاکی از سطح سنجش مناسبتر شهروندان نسبت به متخصصین در غالب هنجارهای مورد ارزیابی است. لیک سنجش شهروندان نیز در هر هنجار کمتر از "متوسط متمایل به خوب" است. لذا در ارزیابی کلیت یک فضا تا زمانی که نیازهای نخستین فرد در مواجهه با عرصه عمومی پاسخ داده نشود، فرد قادر به دستیابی به ادراک سطوح بالاتر کیفیات محیطی نخواهد بود. دراین تحقیق با مراجعه به آراء مردم و متخصصان سعی شده است به کیفیات شهریِ متعارف معنایی عمیقتر و هم پیوند با مؤلفههای اجتماعی-فرهنگی داده شود.
ادراک,مخاطبین,متخصصین شهری,فضای شهری
http://www.bagh-sj.com/article_43431.html
http://www.bagh-sj.com/article_43431_371f83a476d93dea87db6bd4f21f8c08.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
13
45
2017
03
01
بازاندیشی در سرعت دگردیسی کالبدی محیطهای مسکونی از منظر ساکنین نمونه موردی : محله نیاوران، تهران
27
42
FA
هادی
پندار
استادیار گروه شهرسازی دانشگاه مازندران
h.pendar@umz.ac.ir
کامران
ذکاوت
هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
zekavat.k@gmail.com
محیطهای مسکونی همواره در حال تغییر هستند. تغییر ویژگیهای کالبدی و تماس دائمی ساکنین با چرخههای تمام ناشدنیِ ساختوساز اهمیت ویژهای در ارزیابی کیفیت محیط مسکونی دارد. با این حال کنترل شدت یعنی نوع و سرعت تغییرات کالبدی در جهت رضایتمندی ساکنین نیز چندان مورد توجه سیاستگذاران ابعاد کالبدی در محلات شهری نبوده است. این امر مستلزم دریافت تجربه ساکنین از شدت تغییرات است که از تحلیلهای ریختشناختی و کمی حاصل نمیشود. بنابراین وجوه معنادارِ اشتراکات و تفاوتهای شاخصهای مؤثر بر ارزیابی عاطفیِ ساکنین براساس معیار رضایتمندی در کوچههای متفاوت ازنظر سرعت تغییرات کالبدی، پرسش اصلی این پژوهش است. لذا شناخت چگونگی تشخیص نوع و شدت تغییرات و روایت ارزیابانه ساکنین از آنها در فهم فرایند پیچیده انطباق و عوامل مؤثر بر آن سودمند است. این پژوهش به روش ترکیبی اکتشافی با تکنیکهای کیفی و کمی گردآوری اطلاعات همچون مصاحبه و بررسی ریختشناختی تغییرات در دوره زمانی بیست ساله به انجام رسید. بستر پژوهش کوچههای قدیمی محله نیاوران از محلات واقع در شمال تهران بوده است. فاز کیفی امکان اکتشاف سؤالات، تحلیل دادهها به روش تفسیری پدیدار نگاری و تشکیل فضاهای نتیجه در سرعتهای کم، متوسط، بالا و شرایط دگرگونی را فراهم کرد. پرسشنامه 5 درجهای لیکرت بهمنظور آزمون روایی و پایایی نتایج در کوچههای اصلی و کنترل به روش نمونهگیری هدفمند اجرا شد. با استفاده از نرمافزار SPSS تحلیل واریانس و اعتبارسنجی سؤالات در هر یک از گونهها، تحلیل مقایسه زوجی بین گونهها و عوامل ششگانه چارچوب مفهومی با آزمون کروسکال والیس انجام شد. نتایج حاصل، شاخصهای تجربه و روایت ارزیابانه تغییرات را براساس چارچوب نظری تأیید کرد اما در عوامل مؤثر در انطباق و معیارهای رضایتمندی در سرعتهای مختلف تفاوتهای معناداری دیده شد. بررسی نتایج حاکی از تفاوت معیارهای ارزیابی و رضایتمندی ساکنین در کوچههای دگرگون شده نسبت به سایر گونههای سرعت بوده است. رضایتمندی نیز مستلزم تنظیم نگرش و انطباق با معانی جدید است. به دلیل ماهیت کیفی دریافت تجربه ارزیابانه ساکنان در محیطهای مختلف تدارک آن در محلات مشابه میتواند زمینه مطلوبی جهت انجام مطالعات فرا تحلیل و دستیابی به چارچوب نظری پاسخگو به شرایط محلات مشابه کلانشهر تهران را فراهم کند.
شدت تغییرات کالبدی,سرعت تغییرات,ارزیابی عاطفی,رضایتمندی,روش تحقیق ترکیبی
http://www.bagh-sj.com/article_43402.html
http://www.bagh-sj.com/article_43402_d3cbec97ae9537aeb16e05a5db5e5a2d.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
13
45
2017
03
01
بینشی نوین در خوشههای خلاق شهری (پتانسیلهای فضای واسط میدان نقشجهان و دانشگاه هنر اصفهان به عنوان مکان جاذب طبقة خلاق)
43
60
FA
مینو
قره بگلو
0000-0003-2639-2906
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز
m.gharehbaglou@tabriziau.ac.ir
طناز
کارگر
دانشجو
tannaz.kargar@tabriziau.ac.ir
شهر خلاق مکانی برای رشد و نمو خلاقیت در دینامیک خوشههای خلاق جامعه است که این خوشهها، طبقة خلاق را در خود حفظ کرده و پرورش میدهند. مکان دانشگاه نیز به عنوان مکان گردهمایی نیروی فکری خلاق به عنوان دارایی ارزشمند شهرها محسوب میشود که میتواند به عنوان خوشهای خلاق برای نیل به اهداف شهر خلاق بسیار تأثیرگذار باشد. هدف از این مقاله، بررسی معیارهای مکانی جاذب طبقة خلاق در فضای واسط دانشگاه هنر اصفهان و میدان نقشجهان است که پتانسیلهای این فضا در جهت تبدیل به خوشهای خلاق مورد واکاوی قرار میگیرد. در این راستا، مقاله درصدد پاسخگویی به این سؤالات است : میدان نقشجهان و دانشگاه هنر اصفهان به عنوان فضاهای شهری چه معیارهایی را در راستای انطباق با خوشههای خلاق شهری دارا هستند؟ فضای واسط میدان نقشجهان و دانشگاه هنر اصفهان چه پتانسیلهایی جهت تبدیل به خوشهای خلاق دارد؟ این فضا چگونه و به چه میزان در جذب و ترویج طبقة خلاق موفق بوده است؟. بنابراین این پژوهش ابتدا با رویکرد کیفی با روش تحلیل محتوای ادبیات موضوع به بررسی نقش خوشههای خلاق شهری و نقش مؤلفههای محیطی موجود در این مکانها در جذب طبقة خلاق میپردازد. سپس با رویکرد کیفی پتانسیلهای میدان نقشجهان و دانشگاه هنر اصفهان را در راستای انطباق با معیارهای خوشههای خلاق شهری مورد بررسی قرار داده و با واکاوی رابطة تعاملی میان این دو خوشه به استخراج معیارهای مکانی جاذب طبقة خلاق در فضای واسط با این دو خوشه میپردازد. در گام نهایی با رویکرد کمی به بررسی میزان نفوذپذیری دانشگاه هنر اصفهان با میدان نقشجهان از طریق فضای واسط به عنوان مکانی با پتانسیل جذب طبقة خلاق میپردازد. دستاورد نهایی این پژوهش تدقیق معیارهای مکانی جاذب طبقة خلاق در فضای واسط میدان نقشجهان و دانشگاه هنر اصفهان است که در این راستا راهکارهایی پیشنهادی مانند ارتقاء تعاملات اجتماعی، افزایش امنیت و ارتقاء دخل و تصرف کاربران در جهت عمومیت بخشیدن به عرصة فضای باز دانشگاه با هدف تبدیل این فضای واسط به مفصل ارتباط دانشگاه و شهر ارایه میشود.<br />
شهر خلاق,طبقة خلاق,خوشههای خلاق,فضای عمومی شهری,دانشگاه
http://www.bagh-sj.com/article_43403.html
http://www.bagh-sj.com/article_43403_8d234e6ceabb12afc578f3097ffc9eba.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
13
45
2017
03
01
بازشناسی معنی خانه در قرآن رهیافتی در جهت تبیین مبانی نظری خانه
61
76
FA
علی
کبیری سامانی
عضو هیات علمی
kabirisamaniali@gmail.com
علیرضا
ملکوتی
دانشجو
alireza_malakooty@yahoo.com
زهره
یادگاری
دکتری
zo_yadegari@yahoo.com
این نوشتار به معنی خانه، واژگان قرآنی در مورد خانه و مفاهیم مرتبط با مسکن و سکونت در قرآن میپردازد، ابتدا با توجه به آیه 80 سوره نحل که خداوند میفرماید : «والله جعل لکم من بیوتکم سکنا و ... خدا خانههایتان را جای آرامشتان قرارداد و ...» شرط اول سکونت «سکینه» را تبیین میکند و سپس رابطه «سکینه» و «آرامش» را در قرآن تشریح کرده و با استناد به آیه 28 سوره رعد «الا بذکر الله تطمئن القلوب»، که «ذکرالله» شاه کلید رسیدن به آرامش است به این مهم دست مییابد که خانه تنها زمانی میتواند بستری برای رسیدن به آرامش باشد که محلی برای به یادآوردن خداوند بوده و ذکرالله در آن تجلی یابد. در ادامه به تجلیات «ذکر» در عرصه آفرینش، همچون شب و روز، زمین و همسران میپردازد که مصداق آرامش در نعمتهای الهی هستند و از آنجایی که مطابق نصّ صریح قرآنی، هستی بر مدار قدر و اندازه وجود یافته و قدر و انداره همان هندسه است این گونه امتداد مییابد که هندسه و قدر، شاه کلید معماری ذاکرانه آفرینش است. در نتیجه برای ساختن خانهای که موجب ذکر یاد خدا میشود و در نتیجه آرامشبخش باشد. باید ابتدا کلید و رمز آفرینش در طبیعت کشف و استخراج شده و ثانیاً در روند طراحی و ساخت خانه باید ارتباط بلاواسطهای بین طبیعت،کالبد و فضای خانه برقرار کرد تا معماری خانه همچون پنجرهای رو به سوی آیات الله باشد. بنابراین از منظر قرآنی هندسة خانهای که معماری آن مذکِّر خداوند و آیاتش است میتواند آرامش و سکونت انسانی را مهیا کند. از آنجاییکه ذکر [یادآوری] مقدمهای برای فکر و تفکر انسان است در نهایت مذکِّر بودن، خانه بستری برای مفکِّر بودن انسان را فراهم آورده و سرانجام چنین بیان میشود که خانة مذکِّر؛ خانة مسکِّن و مفکِّر است. مقاله حاضر در حوزه تحقیقات کیفی قراردارد که با روش هرمنوتیک و تأویلی سعی در استخراج مفاهیم و معانی مرتبط با خانه از منظر قرآنی دارد. در نحوه رجوع به آیات قرآنی از تفسیر قرآن یا از روش تفسیر آیه به آیه بهره گرفته شده و کلمات و معانی استخراج شده در روش تأویلی و هرمنوتیک، از واژگان قرآنی استفاده شده است.
خانه,قرآن,سکینه,ذکر,فکر
http://www.bagh-sj.com/article_43432.html
http://www.bagh-sj.com/article_43432_709f73ae79e3d43a3332eeee0c083391.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
13
45
2017
03
01
عوامل مؤثر بر آفرینش نقوش انتزاعی و تجریدی در دستبافتههای قشقایی
77
90
FA
محمد
افروغ
0000-0002-4866-8232
پژوهشگر دکتری پژوهش هنر، دانشگاه هنر اصفهان، نویسندهی مسؤول.
nashmine_1982@yahoo.com
اصغر
جوانی
دکتری پژوهش هنر، گروه نقاشی، دانشگاه هنر اصفهان
a.javani@aui.ac.ir
امیر حسین
چیت سازیان
دکتری پژوهش هنر، گروه مطالعات عالی هنر، دانشگاه کاشان
chitsazian@kashanu.ac.ir
فتحعلی
قشقایی فر
مربی گروه فرش، دانشگاه کاشان
ghashghaeifr@yahoo.com
چیستی، چرایی و چگونگی آفرینش نقشها در دستبافتههای کاربردی ایلی و عشایری همواره یکی از مهمترین پرسشهای موجود در حوزة هنر بافندگی عشایری بوده است. طرحها و نقشهای موجود در متن و محتوای دستبافتههای عشایری انتزاعی، تجریدی، شکسته و رو به سوی سادهگرایی دارد. فرآیند بافت نیز به صورت ذهنیبافی، حفظیبافی و بداههبافی است که از مهمترین شاخصهای زیباییشناختی و دیداری (بصری) این نوع از دستبافتههای ایرانی است. شیوه یا فن (تکنیک) بافت نیز به عنوان یک مؤلفة فنشناسانه در دستبافتههای عشایری به ویژه قشقایی دارای تنوع است. بهگونهای که بافنده از انواع فنون و ساختارهای بافت یا تلفیق آنها با قوه ذوق و احساس و بازی تار، پود، پُرز و پیچ، جهت آفرینش انواع دستبافتهها با کاربردهای مختلف، استفاده میکند. نگارنده در پژوهش پیش رو، نخست به مطالعه، بررسی و طبقهبندی انواع دستبافتههای ایل و عشایر قشقایی از دو منظر کاربرد و فنون بافت پرداخته و سپس با ذکر نظرات چهار محقق (پرویز تناولی، آرمن هانگلدین، سیسیل ادواردز و محمدرضا امینی) در باب چیستی و چرایی نقشهای انتزاعی، تجریدی و شکسته در دستبافتههای عشایری و همچنین رصد این نظرات به صورت میدانی و در قالب دو سؤال اساسی از بافندگان عشایری و انطباق پاسخ بافندگان با نظرات محققان یاد شده، بهدنبال علل انتزاع، تجرید و سادهگرایی طرح و نقش دستبافتههای عشایری[قشقایی] بوده است.<br />روششناسی پژوهش : این پژوهش ازنظر هدف، بنیادین و از نظر ماهیت و روش توصیفی - تحلیلی است. شیوة گردآوری اطلاعات نیز به صورت توأمان کتابخانهای و میدانی بوده است. پرسشهای پژوهش:آیا انتزاع، تجرید و شکستگی در نقوش دستبافتههای قشقایی آگاهانه و با اختیار یا ناآگاهانه و بر اثر جبر صورت میگیرد؟ نظرات محققین و مفسرینی که در حوزة تحلیل و تفسیر نقوش دستبافتههای عشایری مطرح میشود، چقدر به واقعیت موجود نزدیک است؟ عوامل مؤثر بر انتزاع، تجرید و سادهگرایی کدامند؟ آیا هدف بافندة عشایری در خلق یک نقشمایه منطبق با نظر نظریهپرداز این حوزه در ارتباط با نقشپردازی است؟
دستبافتهها,فنون بافت,طرح و نقش,انتزاع,شکسته,قشقایی عشایر قشقایی
http://www.bagh-sj.com/article_43405.html
http://www.bagh-sj.com/article_43405_a4c071ec2608767a934b7f7b86719c60.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
13
45
2017
03
01
نشانهشناسی محتوا و زمینههای مؤثر بر دیوارنگاری و تزییناتِ دوره زندیه با تأکید بر درونمایههای هنر قومی
91
104
FA
تابان
قنبری
عضو هیئت علمی تمام وقت موسسه آموزش عالی حافظ شیراز
tb_ghanbari88@hotmail.com
حسین
سلطان زاده
عضو هیئت علمی/ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، ایران
hos.soltanzadeh@iauctb.ac.ir
محمد رضا
نصیر سلامی
استادیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
moh.nasirsalami@iauctb.ac.ir
آثار هنر و معماری دوره زندیه مجموعه بینظیری از معماری ایران تا پیش از تحولات فرهنگی دوره قاجار است که به زعم اکثر متون موجود در مقایسه با آثار دوران قبل و بعد از خود دارای ساختاری سادهگرا و زمینههای عاریتی از هنر و معماری باستانی (هخامنشی) و برخی تکنیکهای دوره صفویه است. اما تاکنون محتوای هنر این دوره با نگاهی عمیقتر به ریشهها و نگرشهای هنر قومی ایل زند مورد مطالعه قرار نگرفته است. این تحقیق به روش تاریخی-تفسیری و با راهبرد نشانهشناسی فرهنگی، بهعنوان ابزاری در تحلیل و تأویل دلالتهای تصریحی و تلویحی موجود در پدیدههای فرهنگی، جهت یافتن زمینههای مؤثر بر دیوارنگاری و تزیینات زندی، به رمزگشایی و شناخت مفاهیم و استعارههای معنایی موجود در آثار این دوره پرداخته است. نتایج حاصل ضمن رمزگشایی تزیینات دوره زندیه بیانگر این مطلب است که هنر قومی واجد انگیزههای متعالی حیات و مراتبی از خلق دنیایی تجریدی (انتزاعی) است که با تلفیق روح کارکردگرا و عدم وجود هرگونه نگاه کارکردی و محافظهکارانه صرف را در محتوای هنر و معماری دوره زندیه تأیید و مشخص میکند. «سادهسازی حاصل از انتزاع مفاهیم» در کنار «کارکردگرایی اندیشهورزانه هنر قومی» با رویکرد «طبیعتگرایی و طبیعت نگاری» مهمترین ویژگی دیوارنگاریها و تزیینات بناهای این دوره است. این ویژگی سبب ایجاد تنوع گسترده و حضور قوی دیوارنگارههایی با نقوش انتزاعی و چکیده نگاری انواع لچک-ترنج و قاببندیهایی با مضمون نقوش طبیعت چون گیاهان و پرندگان ماهیت هنر و معماری این دوره را به خصوص در بناهای منسوب به حکومت(ارگ، دیوانخانه، عمارت هفتتنان و کلاهفرنگی) بهعنوان بهترین محل برای نشر و نمود نقشمایههای نوین شکل داده است.
هنر قومی,دوره زندیه,تزیینات,نشانهشناسی فرهنگی
http://www.bagh-sj.com/article_43406.html
http://www.bagh-sj.com/article_43406_a9cee571083b80df453378f39ad0e55f.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
13
45
2017
03
01
نقش درخت سرو و معانی نمادین آن در نگارههایی از "شاهنامه تهماسبی"
105
114
FA
صبا
آل ابراهیم دهکردی
مربی گروه هنر و معماری دانشگاه پیام نور
saba_dehkordi@yahoo.com
درخت همواره در اعتقادات و فرهنگهای مختلف جایگاه ویژه و ارزش و تقدسی خاص دارد. ایرانیان نیز به درختان احترام بسیار میگذاشتند. از جمله درختانی که نزد مردم ایران دارای مفاهیم رمزی و نمادین و دارای قدرت اساطیری بوده، سرو است که همواره مورد توجه شاعران و ادیبان در دورههای مختلف به ویژه سدههای چهارم و پنجم هجری قرار داشته است. حکیم ابوالقاسم فردوسی از شاعرانی است که از تمامی گیاهان به ویژه سرو و مفاهیم نمادین آن استفاده کرده، با توجه به انواع گوناگونش صفات بسیاری را منتسب به آن دانسته و با بهره جستن از آن توصیفات دل انگیزی از طبیعت و انسانها داشته است. شاهنامه تهماسبی به عنوان یک شاهکار هنر نگارگری همین مفاهیم نمادین و رمزگونه را در نگارههای خویش به تصویر کشیده است. تاکنون هیچ پژوهش مستقلی درباره بررسی نقش درخت سرو در نگارههای این شاهنامه انجام نگرفته است. بررسی و تحلیل دقیق نگارههای این شاهنامه نیازمند نمادشناسی گیاهان و به ویژه درخت سرو در آنهاست. نوشتار حاضر پاسخی است به این سؤالات : آیا درخت سرو در این نگارهها نقش تعیین کنندهای دارد و نیز میزان ارتباط این عنصر با دیگر عناصر تصویر تا چه حد است؟ فرضیه حاکی از آن است که سرو هم از لحاظ بصری و هم نمادین نقش مؤثری در تصویر دارد و میزان ارتباطش با پهلوانان و و شخصیتهای برجستة نگاره بسیار زیاد است. روش تحقیق به شیوه تحلیلی و توصیف تعدادی از مهمترین نگارههای این شاهنامه با استناد به متون نمادشناسی و منابع دیگر است. نتایج پژوهش نشان میدهد که نگارگر ایرانی با توجه به نمادهای طبیعت با به کار بردن نمادهای دیگر از جمله آب، کوه، سنگ و درختان دیگر در کنار سرو معانی و مفاهیم نمادین آن و نیز ارتباط او با قهرمانان و شخصیتهای نگاره اش را پررنگ تر و زیباتر جلوه داده است. همچنین در این نگارهها سرو نماد نامیرایی، مردان بزرگ، جاودانگی، عظمت، نیکی، آزادی و آزادگی است.<br />
شاهنامه,نگارگری,درخت سرو,نماد
http://www.bagh-sj.com/article_43407.html
http://www.bagh-sj.com/article_43407_6fa4ba457429bdcef1b8a5811c7b1b28.pdf