پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
8
18
2011
12
01
تحلیل نقش فضاهای شهری در دستیابی به توسعه پایدار شهرها، تبیین پارادایم ارتباط
FA
علی
سلطانی
دکتری شهرسازی، استادیار بخش شهرسازی، دانشگاه شیراز. ایران.
soltani@shirazu.ac.ir
احمدعلی
نامداریان
کارشناس ارشد طراحی شهری، دانشگاه هنر اصفهان، ایران.
ahmadnamdarian@yahoo.com
فضاهای شهری در طول تاریخ نقش مهمی در زندگی اجتماعی _ اقتصادی ساکنان داشته و به عنوان مرکز ارتباط و تحول در شهرها عمل کرده است. در دوران مدرن، با تغییرات عمیقی که در تمامی ابعاد زندگی و سکونت رخ داده، بخش عمدة فضاهای شهری به مکانهای سودا زده تبدیل شده و تحت تأثیر نیروهای بازار در خدمت منافع جریانهای محدود قرار گرفته است. در واقع، عقلانی سازی که از ثمرات دوره روشنگری است، به عقلانیت روشها، ابزار و فنآوری محدود شد. انعکاس این عقلانیت یکسویه یا «عقلانیت ابزاری»، و نمود آن را می توان در دیالکتیک انسان، جامعه و طبیعت جستجو کرد که نتیجه آن، تلاش انسان برای غلبه بر طبیعت و وارد کردن خسارت های فراوان به آن است؛ نگرانیهایی که الگوی توسعه پایدار، امروزه از آن سخن میگوید. هدف این نوشتار، کشف اشتراکات و خاستگاههای فضای شهری، جریان توسعه پایدار و نظریه کنش ارتباطی و پیشنهاد «پارادایم ارتباط» به عنوان مبنایی برای توضیح و تقویت سه پدیده فوق است. برای دستیابی به این هدف، نقش فضاهای شهری در طول تاریخ با توجه به ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی مورد توجه توسعه پایدار به اجمال بررسی شده است. مرور تاریخی فضای شهری، تا اندازهای ما را از فرآیند تولید فضا در طول تاریخ آگاه میسازد و در شناخت بهتر نقش فضاهای شهری در توسعه پایدار کمک خواهد کرد. در همین راستا، با بهره گیری از نظریه «کنش ارتباطی» به نقد مدرنیسم و عقلانیت ابزاری پرداخته شده است. این نظریه، ضمن نقد عقلانیت ابزاری مدرن که منجر به شیشدگی میشود، عقلانیت ارتباطی را به عنوان راهکاری برای برونرفت از مشکلات مدرن ارایه میکند. بر همین اساس، نحوه تجسم عقلانیت ارتباطی در فضاهای شهری بررسی شده است؛ با این دیدگاه که عقلانیت ارتباطی را میتوان رویکردی دانست برای غلبه بر منطق سلطه و سود و مفری برای پیشگیری از هر آنچه که هماهنگی و همخوانی طبیعت، اجزا و ارتباطات متقابل آنها را بر هم میزند. در پایان، پارادایم ارتباط به عنوان پارادایمی معرفی میشود که هم توسعه پایدار و هم فضای شهری می تواند بر آن استوار شود. پارادایمی که از طریق آن، هم مؤلفه های توسعه پایدار تبیین میشود و هم فضاهای شهری در جایگاه دوباره «قلب تپنده شهر» ظاهر و با تعیین «اخلاق گفتمانی» مناسب در فضاهای شهری به تقویت نقش اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی شهرها پرداخته میشود.
فضای شهری,توسعه پایدار,عقلانیت ابزاری,عقلانیت ارتباطی,پارادایم ارتباط
http://www.bagh-sj.com/article_459.html
http://www.bagh-sj.com/article_459_ab55a4cf4638b8943eea11bff8ec4220.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
8
18
2011
12
01
سازگار کردن طراحی خانه های مسکونی تبریز و باکو با فرهنگ و اقلیم بومی
FA
جواد
عبدالحسینی
دکتری معماری، مدرس دانشگاه ارومیه. ارومیه، ایران
javad_abdolhoseyni@yahoo.com
این مقاله با هدف بررسی دگرگونیها و تحولات ساختار ساختمانهای مسکونی شهر با تأثیرپذیری از فرهنگ و اقلیم بومی در محدوده مطالعاتی مورد انتخابی تدوین شده است. از آنجایی که طراحی خانههای مسکونی از عوامل مختلفی چون فرهنگ و اقلیم منطقه تأثیر میپذیرد؛ تشریح طراحی ساختمانهای مسکونی جدید متناسب با فرهنگ و اقلیم در یک نگاه گذرا و در حد یک درآمد کوتاه امکانپذیر نیست، لذا توجه اصلی نوشته، به تأثیرپذیری این خانهها از فرهنگ و اقلیم مقایسه با خانه های مورد مطالعه در سده گذشته معطوف شده است.
در فرایند گذار از خانههای تاریخی به خانه های معاصر، باید ببینیم که خانههای تاریخی چه ارزشهایی را از دست داده و چه نیروهای دیگری به غیر از دانش بومی، طبیعتگرایی و صرفه جویی در انرژی، بر شکلگیری خانه های معاصر تأثیر گذاشته است. همچنین باید نیازهای فرهنگیـ اجتماعی ساکنان شهرهای تاریخی را مشخص کنیم که البته این کار خود مستلزم بررسیهای لازم در زمینة روشهای پیشرفته طراحی و تحلیل علمی صحیح خواهد بود.
دگرگونی هایی که در حین اجرای تغییرات و نوسازی در شهرهای تاریخی ایران و آذربایجان بوجود آمده، سبب تغییر فرم و سازة ساختمانهای مسکونی شده است. در نتیجه لازم است که بعضی از قانونمندیهای روشهای طراحی متناسب با عامل تأثیرگذار فرهنگ و اقلیم در ساختمانهای مسکونی جدید شهرهای تبریز و باکو مشخص و با در نظرگرفتن امکانات تکنولوژی جدید و ویژگیهای معماری سنّتی مدلهای طرّاحی جدیدی پیشنهاد شود. پیشنهاد طرحهایی موافق با خواسته های فرهنگیـ اجتماعی ساکنین و در نظرگرفتن فرآیند تأثیر اقلیم منطقه بر معماری خانهها از اهمیت بارزی برخوردار است.
طراحی ساختمانهای مسکونی، هنگامی مقبولیت و معقولیت خود را تثبیت میکند که از معیارهایی برخاسته از توان سرزمین و نیاز جامعه شکل بگیرد و با گذشت زمان، همچنان توان پاسخگویی خود را حفظ کند.
خانه های تاریخی,مسکن معاصر,هویت معماری,فرهنگ,اقلیم
http://www.bagh-sj.com/article_460.html
http://www.bagh-sj.com/article_460_43fe7d348e082c746d58dbd0eea63cd3.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
8
18
2011
12
01
بررسی و ارزیابی اولویتهای منظر فضاهای عمومی شهر عسلویه
با استفاده از مدل ANP
FA
اکبر
کیانی
دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، عضو هیأت علمی دانشگاه زابل، ایران.
Kianiakbar@gmail.com
فرضعلی
سالاری سردری
کارشناس ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه زابل، ایران.
falisalary@yahoo.com
منظر فضاهای عمومی شهری نقش اساسی در شکلگیری شهر سالم و توسعه پایدار شهری دارد. توسعه کیفی و کمی فضاهای عمومی شهرها، هنگامی روند مطلوب اجرایی و قابل تحققی پیدا خواهد کرد که اولویتسنجی مسایل موجود در شهرها، مبتنی بر نظریات نوین مشارکت مردمی (دیدگاه استفادهکنندگان) و استفاده از روشهای علمی مناسب و کارآمد باشد. از آنجا که نظرات و آرای مختلفی در سطح شهر پیرامون مسایل و اولویتهای شهری وجود دارد و اتخاذ تصمیمات نیز بایست همگرا و در راستای پوشش همه جانبه اولویتها باشد، بنابراین هدف مقاله حاضر، اولویت-سنجی و تعیین راهبردهای منظر فضاهای عمومی شهر عسلویه با استفاده از مدل «فرآیند تحلیل شبکه» (ANP) است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفیـ تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادیـ کتابخانهای، بررسیهای میدانی، مراجعه مستقیم به سازمانهای مربوطه و استفاده از ابزار پرسشنامه بوده که محدوده مورد مطالعه را فضای عمومی؛ پارک، خیابان و بازار و شش فضای شهری تشکیل میدهد. بر این اساس، ابتدا مهمترین مسایل مرتبط با منظر فضاهای عمومی شهر با استفاده از منابع کتابخانهای، مصاحبه و پرسشنامه استخراج و سپس با توجه به ویژگیهای ANP و مسایل شهر عسلویه، دادهها و اطلاعات اولیه طبقهبندی و به تبع آن مدل مفهومی ANP تهیه شد. مدل ANP مبتنی بر منظر فضاهای عمومی شهر عسلویه شامل 3 خوشه (معیار/گروه) و 9 گزینه (نود/ زیر گروه) با استفاده از نرمافزار Super Decisions تولید شد و نتایج بررسیهای میدانی در نرمافزار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. خروجیهای مدل به شیوههای مختلف متنی و نمودارهای متنوع و قابل تأمل برای تمام معیارها و گزینهها قابل ارایه است. از اینرو، به سبب حجم گسترده عملیات، تنها برخی از خروجیها برای نمونه در مقاله آورده شد. نتایج تحقیق نشان میدهد، بیشترین و بالاترین اولویتها منظر فضاهای عمومی شهر مربوط به نودهای «هنرهای دیواری» (با امتیاز نرمال شده 513/0، خوشه اولویتهای بصری)، «بازار و خیابان دولت» (با امتیاز نرمال شده 544/0، خوشه فضای عمومی) و در «مبلمان شهری» (با امتیاز نرمال شده 684/0، خوشه ساختار فیزیکیـ کالبدی) در خوشههای سهگانه دارای رتبه و امتیاز بیشتری نسبت به سایر گرهها در هر خوشهها بوده است. بر این اساس با مقایسه نتایج خوشهها و گرهها (نودها)، در خوشه فضای عمومی «بازار و خیابان دولت» و در خوشه اولویتهای بصری «هنرهای دیواری» خیابان جمهوری اسلامی برای تعیین راهبردهای منظر فضاهای عمومی شهر عسلویه در اولویت قرار گرفتند.
منظر شهری,ادارک بصری,فضاهای عمومی,بندر عسلویه,ANP
http://www.bagh-sj.com/article_461.html
http://www.bagh-sj.com/article_461_76b92ee96e8e43df27eb6d2b3bf1a3a5.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
8
18
2011
12
01
راهنمای برنامهسازی حوزههای شهری در چارچوب توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی
FA
مصطفی
بهزادفر
دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.
M_behzadfar@iust.ac.ir
مریم
ذبیحی
کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و منطقه ای.
Zabihi.maryam@gmail.com
در سالهای اخیر، رویکرد توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی به عنوان یکی از تکامل یافته ترین دیدگاههای توسعه شهری، که بر ارتباط متقابل حمل و نقل عمومی و توسعه شهری تأکید دارد، مطرح شده است. این رویکرد از ویژگیهایی چون ارتقای کیفیت طراحی محلهای، افزایش کاربریهای مختلط، گسترش تعاملات اجتماعی، کاهش استفاده از اتومبیل و گسترش گزینه های جابه جایی سازگار با حمل و نقل عمومی همانند دوچرخه سواری و پیادهروی، برخوردار است. با گذشت یک نسل از تجربة به کارگیری رویکرد مذکور در تدوین الگوی توسعه شهری برای کشورهای پیشرو، بسیاری از موانع و چالشهای سد راه اجرا و اثربخشی آن آشکار شده است که خود متضمن بهرهگیری کامل از پتانسیلهای این نوع از توسعه است. با این وجود، عدمشناخت صحیح ماهیت این نوع از توسعه و در نتیجه بیتوجهی به اصول مورد نظر آن در تدوین ضوابط و مقررات شهرسازی به عنوان یکی از چالشهای پیش روی باقیمانده است. این نوشتار با بهره گیری از روش مطالعه اسنادی ابتدا با معرفی اجمالی توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی، به شناسایی ماهیت آن پرداخته است و سپس با مطالعه اصول مورد نظر در این رویکرد، راهنمای کلی برنامهسازی در پروژههای TOD را با رعایت چهار اصل کلی شامل توسعه فشرده، اختلاط کاربریها، پیادهمداری و تسهیلات حمل و نقل و جابهجایی بیان میدارد.
توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی,راهنمای برنامهسازی,توسعه فشرده,اختلاط کاربریها,پیادهمداری,تسهیلات حمل و نقل
و جابهجایی,موانع اجرا و اثربخشی
http://www.bagh-sj.com/article_462.html
http://www.bagh-sj.com/article_462_f0a50efc2e782f2b0a3265fb815878f3.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
8
18
2011
12
01
تأثیر کیفیت معماری منظر پردیس دانشگاهی بر کاربرد آموزشی آن
FA
علی
شرقی
پژوهشگر دکتری معماری، دانشگاه پوترا، مالزی. مدرس دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی،تهران، ایران
a_sharghi_a@yahoo.com
به دنبال گسترش مؤسسات آموزش عالی در کشور برای پاسخگویی به نیاز جوانان در سالهای اخیر، مؤسسات آموزش عالی فراوانی در ساختمانهای بسته و فاقد فضاهای باز به وجود آمده، که هدف اصلی از این ایجاد، گسترش کمی مکانهای بسته آموزشی بوده است. در حال حاضر نیاز فوق متعادل شده و زمان مناسبی است تا به اهمیت بررسی و تحقیق پیرامون تأثیر فضاهای باز سایتهای دانشگاهی بر ارتقای کیفیت آموزش پرداخته شود. هدف این پژوهش، بازخوانی نظریه های طراحی منظر، به خصوص نظریه بازسازی تمرکز ذهنی و مقایسه تطبیقی مؤلفه های آن در برخی از پردیسهای دانشگاهی موجود شهر تهران است؛ که در این مقاله پژوهش فوق بر محیط و منظر دانشگاه شهید رجایی تهران متمرکز است. در این تحقیق از عکسهای تهیه شدة صحنه های منظر دانشگاه شهیدرجائی، در تشریح مؤلفه های نظریه بازسازی تمرکز ذهنی استفاده و در ماتریسی به نام «طراحی و مطلوبیت» ارایه شده است که خود مبین کیفیت منظر مشاهده شده است. عکسهای منتخب به همراه درجه بندی آنها در ماتریس طراحی و مطلوبیت در نقشه سایت بیانگر شدت و ضعف طراحی منظر در تهیه آنها است و راهنمای کاربردی مناسبی برای بهبود وضع موجود و یا طرحهای آینده است. نهایتاً اینکه، یافتن مؤلفه هایی برای ارتقای دانش طراحی و مدیریت منظر در سایتهای دانشگاهی، به گونه ای که موجب بهبود کیفیت آموزش محوری محیطهای باز پردیسهای دانشگاهی شود؛ هدف نهایی این پژوهش است.
معماری منظر,پردیسهای دانشگاهی,تئوری بازسازی تمرکز ذهنی,ماتریس طراحی و مطلوبیت
http://www.bagh-sj.com/article_463.html
http://www.bagh-sj.com/article_463_a2fb22f78d54638b483f0edebbc4fa69.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
8
18
2011
12
01
بررسی قالیهای تصویری دوره قاجار (موجود در موزه فرش ایران)
FA
مهناز
شایسته فر
دکتری پژوهش هنراسلامی، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
shayestm@modares.ac.ir
طیبه
صباغ پور
کارشناس ارشد هنر اسلامی.
tsabaghpoor@yahoo.com
قالیهای تصویری، گروه نسبتاً بزرگی از قالیهای دوره قاجار را تشکیل میدهند که تعداد قابل توجهی از آنها در موزه فرش ایران نگهداری میشوند. مطالعه و بررسی چنین مجموعه وسیع و گستردهای که در دوره قاجار، خلق شده و رواج یافت، روشنگر بسیاری از نکات و مسایل مربوط به تاریخ قالیبافی به ویژه در زمینه طرح و نقش قالیها است. پدیده تصویرگری در قالیهای قاجار، به عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی و هنری این دوره بهشدت هم بسته است. مقاله حاضر میکوشد ضمن بررسی عوامل زمینهساز و مؤثر بر روند تصویرگری در قالیهای قاجار، قالیهای تصویری موزه فرش ایران را براساس مضامین و موضوعات به کار رفته در آنها دسته بندی و معرفی کند.
در این مقاله به تأثیرپذیری از فرهنگ و هنر غرب، گرایش به واقعگرایی در هنر، ظهور دو پدیده چاپ و عکس و تفکر انسان محور، به عنوان عوامل مؤثر در پدیده تصویرگری در قالیها توجه شده است و بیست نمونه تصویر از قالیهای تصویری موزه فرش ایران در قالب گروههای مختلف با مضامین مشترکی چون پادشاهان و مشاهیر، اروپاییان، ایران باستان، مذهب و داستانهای ادبی مورد بررسی قرار میگیرد.گردآوری مطالب و تصاویر، به روش کتابخانهای و میدانی بوده و نگارش آن با رویکرد توصیفی و تحلیلی صورت گرفته است.
قالیهای تصویری,قاجار,موزه فرش ایران,هنر,فرش ایران
http://www.bagh-sj.com/article_464.html
http://www.bagh-sj.com/article_464_3b71fec7e905d50c92f211eae93b2c3d.pdf
پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر
باغ نظر
1735-9635
2251-7197
8
18
2011
12
01
چهارقاپی، آتشکدهای در کوست خوربران
FA
رضا
مهرآفرین
دکتری باستانشناسی. دانشیار گروه باستانشناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.
Reza.mehrafarin@gmail.com
ابراهیم
احمدی هدایتی
کارشناس ارشد باستانشناسی
ebrahimahmadi22@yahoo.com
چهارتاقی قصرشیرین معروف به چهارقاپی با اضلاع 25 متر یکی از بزرگترین آتشکدههای ایران در دوره ساسانی به شمار میرود که با استناد به منابع تاریخی و شواهد باستانشناختی احتمالاً در اواخر این سلسله ساخته شده است.
بنای مذکور که در مجاورت کاخ خسرو قرار داشت، معبدی برای ساکنان کاخ بهشمار میرفت تا تشریفات دینی خود را در آن بهجای آورند. مجاورت این بنا با کاخ نشانگر وابستگی دین و دولت در حکومت ساسانی به یکدیگر است.
چهارقاپی با وجود اینکه توسط رومیان تخریب و بعدها با تغییر حکومت و مذهب در ایران به حال خود رها شد، با گذشت زمان طولانی از ساخت آن، دارای پی و گوشوارهای بسیار مستحکم و جالب توجه است که عظمت آن را در زمان آبادانی آشکار میسازد.
چهارقاپی با چهار درگاه ورودی در زمرة آتشکده هایی قرار دارد که علاوه بر دارا بودن دالان طواف، از تزیینات معماری داخلی فوقالعاده زیبایی نیز برخوردار بوده است. پیرامون این سازه مذهبی مجموعهای از اتاق و تأسیساتی قرار داشته که در سالهای اخیر بخشهایی از آنها در نتیجه کاوشهای باستانشناسی کشف و تا حدودی مرمت شده است. سبک معماری این بنا کاملاً ساسانی و با استفاده از مصالح بوم آورد از قبیل لاشه سنگ و ملاط گچ ساخته شده و بر فراز آن گنبدی رفیع قرار داشته است.
این مقاله کوشیده است تا با استفاده از منابع مورخین و جغرافیانگاران دوره اسلامی (رهیافت تاریخی) و نیز پژوهشهای باستانشناسی سیمای روشنی از چهارقاپی ارایه و عملکرد آن را به عنوان یکی از مراکز دینی ساسانیان در اواخر این سلسله در کوست خوربران آشکار سازد.
چهارتاقی قصرشیرین,چهارقاپی,آتشکده,خسرو پرویز,ساسانیان
http://www.bagh-sj.com/article_465.html
http://www.bagh-sj.com/article_465_8a9670df44b06a0c53d20cfaf7e4b654.pdf