عناصر منظر در هنر ساسانی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات عالی هنر، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

2 پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

هنر ساسانی هنر «ایرانی نو» است که سنتهای هخامنشی و پارتی را در خود جای میدهد. معماری ساسانی با گنبدهای عظیم آجری خودنمایی می کند در حالی که همواره در ارتباط با طبیعت و منظر بوده است. نقش برجسته های ساسانی اسناد مهم و معتبری از اوضاع سیاسی-مذهبی و اجتماهی در این عصر می باشد. این نقش برجسته ها معمولاً در مقابل سرابها و رودخانه ها برپا شده است و اکثراً در ناحیه فارس و سپس نزدیک شهر کرمانشاه در کنار جاده ابریشم دیده می شوند. مراسم تاج بخشی، جنگ، شکار و جشن از موضوعات عمده دیوارنگاره های ساسانی است که در این موضوعات عناصر منظر مانند: آب، کوه، درخت، انواع گیاهان و پرندگان نقش مهمی را به عهده دارند و از آنجا که منظره سازی ساسانیان بر مبنای تفکرات و اعتقادات ایشان ناشی از سه دین مزدیسنا، زرتشت و مهرپرستی است و در تمام این ادیان به خصوص زرتشت، اشارات بسیاری به طبیعت و آب و گیاهان شده، بنابراین طبیعت گرایی در آثار هنری آنها نقش اصلی را دارد. در این خصوص برخی از عناصر منظر در نقش برجسته های طاق بستان مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است، چراکه وجود تمامی این عناصر طبیعی و نمادین مانند کوه، برکه‌ی آب، درخت و گیاهان، شکوفه های گل بر سر آناهیتا، قطرات آب روی لباس خسروپرویز و غیره در این نقش برجسته ها دارای بار فرهنگی و اعتقادی می باشند. هم چنین در این بررسی نقش و نگاره هایی مانند گل لوتوس (نیلوفر آبی)، درخت زندگی و پرندگان نمادشناسی شده است.
فرضیه: عناصر منظر در نقش برجسته های ساسانی جنبه نمادین داشته که براساس اعتقاد و تفکر ساسانیان شکل گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

landscape elements in Sassanian Art

نویسندگان [English]

  • Shohreh Javadi 1
  • Effat Bastar 2
آورزمانی، فریدون. (1379). بررسی سکه های ساسانی. فروهر. تهران: انتشارات سمت.
پوپ، آرتور. (1370). معماری ایران. ترجمه غلام حسین صدری افشار. ج دوم. تهران: انتشارات فرهنگان.
جوادی، شهره. (1383). گزارش طرح پژوهشی نقش برجسته های ساسانی. دانشکده هنرهای زیبا. دانشگاه تهران.
سرفراز، علی اکبر. (1383). خاطرات حفاری و پژوهش های طاق بستان. پژوهشکده نظر.
کخ، هاید ماری. (1376). از زبان داریوش. ترجمه پرویز رجبی، چاپ اول. تهران: نشر کارنگ.
گزارش توجیهی قانون تعاریف و ضوابط کشوری. (1386). انتشارات وزارت کشور.
گیرشمن، رمان. (1370). هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی. ترجمه بهرام فره وشی. تهران، انتشارات معرفت.
مرزبان، پرویز. معروف حبیب. (1371). فرهنگ مصور هنرهای تجسمی، ویرایش دوم. تهران: سروش.
یاحقی، محمد جعفر. (1369). فرهنگ اساطیر، چاپ اول. تهران، انتشارات سروش.
هال، جیمز. (1380). فرهنگ نگاره ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه رقیه بهزادی. چاپ اول. تهران، انتشارات فرهنگ معاصر.
هرمان، جورجینا. (1370). تجدید حیات هنر و تمدن در ایران باستان. ترجمه مهرداد وحدتی، ج اول. تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
مصاحبه و کاوشهای میدانی در طاق بستان همراه با آقایان دکتر سرفراز و فریدون آورزمانی. تابستان 1379.
Pope, A. U. (1938). A survey of Persian Art, volumeVII.