توصیه‌های طراحی نما برای ابنیه نوساز واقع در حریم خانه‌های قاجاری ارزشمند شهری استان گیلان

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معماری، دانشکدۀ معماری و هنر، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

2 کارشناسی ارشد معماری، دانشکدۀ معماری و هنر، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

چکیده

بیان مسئله: با وجود تأکیدات قانونی مکرر، طی چند دهۀ اخیر، ساخت‌و‌سازهای جدید در بافت‌‌های تاریخی شهرهای استان گیلان عموماً بدون رعایت هماهنگی لازم با معماری تاریخی این شهرها انجام شده که درنتیجۀ آن وحدت و یکپارچگی کالبدی این بافت‌‌ها به‌شدت مخدوش شده است. این پژوهش به این مسأله می‌‌پردازد که برای آنکه ساخت‌وسازهای جدید در حریم خانه‌‌های قاجاری ارزشمند شهرهای استان گیلان در هماهنگی با این آثار طراحی شوند، رعایت چه خصوصیاتی در طراحی نمای آنها توصیه می‌‌شود.
هدف پژوهش: این پژوهش می‌‌کوشد تا به‌عنوان گامی در راستای تدوین ضابطۀ طراحی نما، برخی توصیه‌‌ها و احکام طراحی را که به نظر می‌‌رسد به حصول سازگاری بصری بین نمای ابنیۀ نوساز با ابنیۀ  تاریخی مجاور کمک می‌‌کنند، تدوین کند. 
روش پژوهش: این پژوهش از ترکیبی از راهبرد تفسیری-تاریخی و استدلال منطقی استفاده می‌‌کند. داده‌‌های پژوهش از منابع آرشیوی و بازدید میدانی، شامل مجموعه‌‌ای از 74 خانۀ قاجاری ارزشمند واقع در شهرهای رشت، لاهیجان، لنگرود، انزلی، املش و رودسر گردآوری شده است.
نتیجه‌گیری: با نگاه به ضوابط بالادستی حفاظت از بافت‌‌های تاریخی کشور و با مبنا قراردادن طبقه‌‌بندی سمس و درنظرگرفتن واقعیات محدودۀ پژوهش، رویکردهای طراحی قابل قبول در مورد ابنیۀ میان‌‌افزا برای محدودۀ پژوهش شامل «تکرار عین به عین» و «ابداع در چارچوب سبک مورد نظر» انتخاب شد. رویکرد «ارجاع‌دادن انتزاعی» نیز به صورت محدود مجاز در نظر گرفته شد. با بررسی خصوصیات هویت‌‌بخش در آثار معماری مورد مطالعه، سرفصل‌‌های مورد توجه در راهنمای طراحی نما شامل هشت عنوان تعیین شد: ابعاد کلی نما؛ ترکیب‌‌بندی کلی نما؛ بازشوها؛ بام؛ فضاهای نیمه‌باز؛ دروازه‌ها؛ مصالح، رنگ‌بندی و تزیینات؛ و دیوار محوطه. در پایان، احکام طراحی نما شامل 20 حکم و توصیه تدوین و ارائه شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Façade Design Recommendations for New Constructions in the Surroundings of Valuable Urban Qajar Houses of Guilan Province

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Pour Ahmadi 1
  • Tina Hadi Pour 2
1 Assistant Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Art, University of Guilan, Rasht, Iran.
2 M.A. in Architecture, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Art, University of Guilan, Rasht, Iran.
چکیده [English]

Problem statement: Despite repeated legal emphasis, during the last few decades, new constructions in the historical urban fabrics of Guilan province have generally been built without observing the necessary harmony with the historical architecture of these cities. The problem that the current research examines is what characteristics are recommended in the façade design of new constructions within the surroundings of valuable Qajar houses in the cities of Guilan province to reach visual compatibility between new and old facades.
Research objective: The present research aims to develop some design recommendations that seem to help to achieve visual compatibility between the façade of new buildings and the adjacent valuable historical buildings. This can be considered a step towards developing façade design guidelines for the relevant historical districts.
Research method: The current research uses a combination of interpretive-historical and logical argumentation strategies. Research data were collected from archival sources and field visits, including 74 valuable Qajar houses located in the cities containing registered historical urban fabrics in Guilan, consisting of Rasht, Lahijan, Langroud, Anzali, Amlash, and Roudsar.
Conclusion: By looking at the upstream regulations for the protection of the historical fabrics of Iran, placing the Semes’ classification as the basis, and considering the specific realities of the research scope, the acceptable design approaches regarding the infill buildings were determined to include “literal replication” and “invention within a style”. The “abstract reference” approach was also permitted in a limited way. By examining the character-defining features in the studied architectural samples, the headings of the façade design guide were determined, including eight titles as follows: Overall dimensions of the façade; general composition; openings; the roof; semi-open spaces; gates; materials, coloring, and decorations; and the boundary wall. In the end, a set of twenty façade design recommendations are presented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar architecture
  • Conservation
  • Historical urban fabric
  • Infill architecture
  • Façade design guidelines
  • Guilan province

مراجع

پوراحمدی، مجتبی. (1399). معماری خانه‌‌های قاجاری لاهیجان و نظام کنترل ساختمانی مرتبط با آن. رشت: دانشگاه گیلان.
پوراحمدی، مجتبی. (1398). بازتعریف ضوابط شهرسازی استقرار بنا با رویکرد حفاظت از بافت‌‌های تاریخی شهرها (نمونه موردی شهر لاهیجان). دانش شهرسازی، 3(2)، 65-82.
پورجواد اصل، باقر و بیتی، حامد. (1401). رهیافت‌‌هایی از نمای خانه‌‌های تاریخی جهت به کارگیری در نمای ساختمان‌های نوساز (نمونۀ موردی: خانه‌‌های تاریخی تبریز). باغ نظر، 19(107)، 85-98.
شورای بافت تاریخی کشور. (1389). ضوابط حفاظت از بافت‌‌های تاریخی کشور. تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.
ضوابط ارتفاعی حریم بناهای ثبت شده در فهرست آثار ملی در محدودۀ املاک مجاور عرصه آثار (ضوابط عمومی). (1399). وزرات میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی. تاریخ دسترسی: 10/07/1401. قابل دسترس در:https://tehran.mcth.ir/ /معاونت-میراث-فرهنگی/ آیین-نامه-دستورالعمل-و-شیوه-نامه-های-میراث-فرهنگی
طالبی، فرامرز. (1388). گیلان قدیم: عکس‌‌هایی از گیلان عصر قاجار مجموعه آلبوم‌‌خانۀ کاخ گلستان. رشت: فرهنگ ایلیا.
قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور. (1367). تاریخ دسترسی: 10/07/1401. قابل دسترس در: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/91528
قره بیگلو، مینو؛ نژادابراهیمی، احد و اردبیلچی، ایلقار. (1398). معماری میان‌افزا؛ رویکردی میان رشته‌ای برای طراحی در بافت تاریخی؛ نمونۀ موردی: مجموعۀ تجاری مشروطه در بافت تاریخی بازار تبریز. باغ نظر، 16(76)، 57-68.
کارگروه مطالعات بافت تاریخی. (1396). الزامات راهبردها و چارچوب‌‌های کلی حفاظت و احیاء بافت‌‌های تاریخی کشور: ضابطۀ ملاک عمل در محدودۀ بافت تاریخی ارزشمند ابلاغ‌شده توسط سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری. نشریه 102 کارگروه مطالعات بافت تاریخی. دفتر حفظ و احیاء بناها، بافت‌‌ها و محوطه‌‌های تاریخی.
معاونت شهرسازی و معماری کلانشهر تبریز. (1396). دستورالعمل طراحی کنترل و اجرای نماهای شهر تبریز. شهرداری کلانشهر تبریز.
مهندسین مشاور مازند طرح. (1394). طرح جامع ساری. ج. 6: کلیۀ ضوابط و مقررات ساختمانی و شهرسازی. اداره کل راه و شهرسازی استان مازندران.
مهندسین مشاور نقش جهان-پارس. (1390). طرح بازنگری طرح تفصیلی شهر اصفهان: ضوابط و مقررات شهرسازی و ساختمانی. معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان.
مهندسین مشاور نقش جهان-پارس. (1396). طرح تفصیلی کاشان: ضوابط و مقررات شهرسازی و ساختمانی. معاونت شهرسازی و معماری شهرداری کاشان.
نائینی، شکوفه سادات و سهیلی، جمال‌الدین. (1398). استراتژی ترجیحی طراحی بناهای میان‌‌افزا در بافت‌‌های تاریخی از دیدگاه متخصصان معماری، شهرسازی و مرمت. آرمانشهر، (27)، 111-118.
Ann Arbor Historic District Commission. (2012). Ann Arbor Historic District Design Guidelines. Retrieved May 20, 2023, from: https://www.a2gov.org/departments/planning/historic-preservation/Documents/Historic%20District%20Commission/Historic%20District%20Program/Ann%20Arbor%20Design%20Guidelines%2012-13-12%20small.pdf
Chatham County-Savannah Metropolitan Planning Commission. (2011). Design Manual for the Savannah Historic District. Retrieved May 20, 2023, from:https://www.thempc.org/docs/lit/hist/designmanual.pdf
English Heritage. (2008). Conservation principles: Policies and guidance for the sustainable management of the historic environment. London: English Heritage. Retrieved May 20, 2023, from:https://historicengland.org.uk/images-books/publications/conservation-principles-sustainable-management-historic-environment/
EH & CABE (English Heritage & Commission for Architecture and the Built Environment). (2002). Building in Context, New Development in Historic Areas. London: HMSO.
Friedman, A. (2007). A methodology for the preservation of the architectural heritage of Senneville, Quebec, Canada. Journal of Urban Design, 12(3), 359-373.
Historic Scotland. (2010). New design in historic settings. Glasgow: The Scottish Government. Retrieved May 20, 2023, from:https://www.historicenvironment.scot/archives-and-research/publications/publication/?publicationId=9b50b83c-1e60-4831-bc81-a60500ac5b29
Hover, W. & Morrison, B. (2012). Preparing Design Guidelines for a Historic District. Georgia Department of Natural Resources. Retrieved May 20, 2023, from:https://www.dca.ga.gov/node/6715
Levi, D. J. (2005). Does history matter? Perceptions and attitudes toward fake historic architecture and historic preservation. Journal of Architectural and Planning Research, 22(2), 148-159.
Nasar, J. L. (1994). Urban design aesthetics: The evaluative qualities of building exteriors. Environment and behavior, 26(3), 377-401.
Nelson, L. H., (1988). Architectural Character: Identifying the Visual Aspects of Historic Buildings as an Aid to Preserving Their Character. National Park Service. Retrieved May 20, 2023, from: https://www.nps.gov/orgs/1739/upload/preservation-brief-17-architectural-character.pdf
NSW Heritage Office and RAIA NSW Chapter (New South Wales Heritage Office and the Royal Australian Institute of Architects NSW Chapter). (2005). Design in Context: Guidelines for Infill Development in the Historic Environment. NSW Heritage Office.Retrieved May 20, 2023, from:https://www.environment.nsw.gov.au/-/media/OEH/Corporate-Site/Documents/Heritage/design-in-context-guidelines-for-infill-development-historic-environment.pdf
Pour Ahmadi, M. & Dolatkhah, N. (2020). Rethinking building footprint regulations towards conservation of historical urban fabrics: a case study of Rasht city. Journal of Architectural Conservation, 26(2), 129-149.
Preservation Alliance for Greater Philadelphia. (2007). Sense of place: Design guidelines for new construction in historic districts. Retrieved May 20, 2023, from:http://www.preservationalliance.com/publications/SenseofPlace_final.pdf 
Semes, S. W. (2007). “ Differentiated” and” Compatible”: Four Strategies for Additions to Historic Settings. Forum Journal, 21(4), 14.
Sotoudeh, H. & Abdullah, W. M. Z. W. (2013). Evaluation of fitness of design in urban historical context: From the perspectives of residents. Frontiers of Architectural Research, 2(1), 85-93.
Stratford-on-Avon District Council. (2002). Stratford-on-Avon District Design Guide. Stratford-on-Avon District Council. Retrieved May 20, 2023, from: https://www.stratford.gov.uk/doc/175516/name/stratford%20district%20design%20guide.pdf
باغ نظر
دوره 20، شماره 129
اسفند 1402
صفحه 33-44

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار