نقش مفهوم حس مکان در ارتقای کیفیت حفاظت معماری

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معماری دانسگاه زنجان.

2 مربی گروه معماری. دانشکده مهندسی. دانشگاه زنجان. زنجان. ایران.

3 مهندس معمار- مهندسین مشاور کارشیو طرح معماری

چکیده

علیرغم آنکه از چند دهه پیش با توسعه علوم محیطی، جنبه‌های ذهنی فضاهای معماری در محافل علمی مورد توجه قرار گرفت، بیشتر تجارب کنونی در زمینه حفاظت میراث معماری ایران گویای کم‌توجهی به این مقوله و توجه زیاد به کالبد و عملکرد در برنامه‌‌ریزی‌های مربوطه است. مفهوم حس مکان به عنوان یکی از مفاهیم علوم محیطی، متخصصان و طراحان را در شناخت ویژگی‌های ذهنی فضاهای طبیعی و مصنوع یاری کرده است. مقاله حاضر معتقد است جنبه‌های فضایی حفاظت می‌تواند با در نظر گرفتن مفهوم حس مکان، شناخته شده و راهکارهای عملی برای آفرینش رابطه‌ای همه جانبه بین فضا و انسان را پایه‌ریزی کند. از آنجایی که حس مکان رابطه انسان
 
فضا را از طریق شناساندن معانی فضا شکل می‌دهد، بنیان مناسبی برای شناخت معانی فضاهای میراثی و تبیین نگرشی مناسب نسبت به اقدامات حفاظتی خواهد بود. براساس این دیدگاه، فرضیه‌های زیر تدوین شده است : آ. حفاظت معنایی مبنای اصلی حفاظت معماری است، ب. توجه به حس مکان بخش مهمی از حفاظت معنایی است و پ. حفاظت براساس حس مکان الگوی حفاظت‌های کالبدی و عملکردی را تبیین می‌کند. بررسی نسبت بین حفاظت معماری و مفهوم حس مکان نشان می‌دهد که شناخت مفهوم حس مکان فضاهای میراثی سبب شناخت ساختار و کاراکتر آنها شده، حفاظت معماری را به سوی خط مشی‌هایی در مورد اقدامات کالبدیعملکردی سوق می‌دهد که در نهایت به حفظ حس تعلق مردم نسبت به آن فضاها منجر شود. این پژوهش با اتکا به روش تحلیلی- توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و تفسیر و طبقه‌بندی ‌آنها انجام شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of the “Sense of Place” Concept in Improving Architectural Conservation Quality

نویسندگان [English]

  • Mohammadsadegh Falahat 1
  • Leyla Kamali 2
  • Samad Shahidi 3
1
2
3 Senior architect KarsheevTM (KTM) consulting engineers
چکیده [English]

Although, subjective aspects of architectural spaces were taken into consideration by scientific circles during last few decades and after the development of environmental sciences, current experiences in the field of maintaining architectural heritage in Iran shows the little attention paid to this aspect, against the focus given to the structure and function in related planning. The "sense of place" concept, as one of environmental science’s meanings, has helped specialists and designers to identify subjective characteristics of natural and built spaces. This paper believes that by considering the "sense of place" notion, spatial aspects of conservation can be recognized and can form practical strategies to establish a comprehensive connection between space and human beings. Due to the fact that the "sense of place" shapes the relation between human and space by introducing the meanings of space, it will be a proper basis for cognition of the meanings of heritage spaces and explanation of an appropriate attitude towards protective measures. According to this view, the hypothesis are; A. Semantic preservation is the main basis of architectural conservation, B. Paying attention to the "sense of place" is an important part of semantic protection and C. Conservation that is based on the "sense of place" explains the pattern of physical and functional conservation. Studying the relation between architectural conservation and the "sense of place" shows that recognizing the "sense of place" in heritage spaces, results in understanding their structure and character, and thus leads the architectural protection towards policies containing physical and functional measures which finally results in the preservation of people’s sense of belonging to those spaces. This research is done by relying on analytical and descriptive methods and using interpretation and classification of library resources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semantic Conservation
  • Sense of Place Conservation
  • Physical Conservation
  • Functional Conservation
 
احمدی، بابک. 1378. آفرینش و آزادی جستارهای هرمنوتیک و زیبایی‌شناسی. تهران : نشر مرکز.
 
استنلی پرایس، نیکلاس. 1387. حفاظت و مرمت در کاوش‌های باستان شناسی. ت : میرمحسن موسوی. تهران : دانشگاه هنر.
 
امین‌پور، احمد. 1382. راهبردهای حفاظت و مرمت (با رویکرد به منشور بورا). فصلنامه عمران و بهسازی شهری هفت شهر، 1 (12،13) : 16-9. اورباشلی، آیلین. 1395. حفاظت معماری. ت : محمدصادق فلاحت و محمد زارع. زنجان : دانشگاه زنجان.
 
براندی، چزاره. 1387. نظریه‌های مرمت. ت : پیروز حناچی. تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
 
پاکزاد، جهانشاه و بزرگ، حمیده. 1391. الفبای روانشناسی محیط برای طراحان. تهران : آرمانشهر.
 
پرتوی، پروین. 1382. مکان و بی مکانی رویکردی پدیدارشناسانه. نشریه علمی- پژوهشی هنرهای زیبا، (14) : 50-40.
 
پرتوی، پروین. 1392. پدیدارشناسی مکان. تهران : فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
 
حجت، مهدی. 1380. میراث فرهنگی در ایران؛ سیاست‌ها برای یک کشور اسلامی. تهران : سازمان میراث فرهنگی کشور.
 
راپوپورت، ایماس. 1391. معنی محیط ساخته شده : رویکردی در ارتباط غیرکلامی. ت : فرح حبیب. تهران : سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.‬‬‬‬
 
راس، کلی ال.، وینترز، ادوارد و کوپر، کلر. 1379. مبانی فلسفی و روانشناختی ادراک فضا. ت : آرش ارباب جلفایی. اصفهان : نشر خاک.
 
فخاری تهرانی، فرهاد و همکاران. 1372. احیاء (اعطای عملکرد جدید به بناهای قدیمی). نشریه علمی پژوهشی معماری و شهرسازی صفه، (11،12): 24-6.
 
فلاحت، محمدصادق. 1385. حس مکان و عوامل شکل دهنده آن. نشریه علمی- پژوهشی هنرهای زیبا، (26) : 66-57.
 
فلامکی، منصور. 1394. باززنده سازی بناها و شهرهای تاریخی. تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
 
قاسمی اصفهانی، مروارید. 1394. اهل کجا هستیم؟. تهران : روزنه.
 
کلالی، پریسا و مدیری، آتوسا. 1391. تبیین نقش مؤلفه معنا در فرایند شکل‌گیری حس مکان. نشریه علمی- پژوهشی هنرهای زیبا، 17 (2) : 52-43.
 
گروتر، یورگ. 1375. زیبایی‌شناختی در معماری. ت : جهانشاه پاکزاد؛ عبدالرضا همایون. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
 
مدنی پور، علی. 1379. طراحی فضای شهری، نگرشی بر فرآیندهای اجتماعی و مکانی. ت : فرهاد مرتضایی. تهران : شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
 
مطلبی، قاسم. 1380. روان‌شناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. نشریه علمی- پژوهشی هنرهای زیبا، (10) : 67-52.
نوربرگ شولتس، کریستیان. 1388. روح مکان، به سوی پدیدارشناسی معماری. ت : محمدرضا شیرازی. تهران : رخ داد نو.
 
نوربرگ شولتس، کریستیان. 1393. معنا در معماری غرب. ت : مهرداد قیومی بیدهندی. تهران : فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
 
نوربرگ شولتس، کریستیان. 1393. گزینه‌ای از معماری، معنا و مکان. ت : ویدا نوروز برازجانی. تهران : انتشارات پرهام نقش.
 
یوکیلهتو، یوکا. 1387. تاریخ حفاظت معماری. ت : محمدحسن طالبیان و خشایار بهاری. تهران : روزنه.
 
Norberg-Schulz, C. (1975). Meaning in western architecture. New York: Praeger publishers.
 
Williams, D R., & Carr, D.S. (1993). The sociocultural meaning of outdoor recreation places. In A. Ewert, D. Shavez, & A. Magill (Eds.), Culture, conflict, and communication in the wildland-urban interface (pp. 209-219). Boulder, Co: Westview Press.
 
Yeung, H. L. Ch. (2013). Rethinking the role of sense of place in heritage conservation: a case study of cattle Depot Artist Village. University of Hong-Kong. (www.hdl.handle.net/10722/195124) Accessed 2016/12/25.