شناسایی عوامل تأثیرگذار بر ماندگاری خط کوفی بنایی در دوره معاصر و روند استـفاده از آن در طراحـی آرم نوشـتاری

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 اموزش وپرورش

2 عضو هیئت علمی دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران

چکیده

خط کوفی بنایی از تکرار واحدهای هندسی به‌صورت عمودی، افقی و موازی بر روی شبکه (مسطر) حاصل می‌شود و به‌دلیل جنبه‌های بصری منحصر به فرد و ارتباط تنگاتنگ آن با معماری قابلیت‌های بسیاری برای استفاده در هنر معاصر دارد. این مقاله پژوهشی است پیرامون شناسایی عوامل تأثیرگذار بر ماندگاری خط کوفی بنایی در دوره معاصر و روند استفاده از آن در طراحی آرم نوشتاری، با بررسی خصوصیات ساختاری و هندسی این خط می‌توان دلیل ماندگاری آن را به‌ عنوان خطی سنتی با روحیه‌ای نو بررسی کرد و این ویژگی‌ها را در طراحی آرم نوشتاری تعمیم داد. قابلیت ساختاری این خط، روابط مشخص و تعامل بین سواد و بیاض در آن، سادگی و صراحت اجزاء، داشتن نظم و ترتیب منطقی، خوانایی و فارغ بودن از تغییرات ضخامت، عدم اعراب‌گذاری، داشتن پیشینه سنتی و ظرفیت نوگرایی بالای آن، قابلیت تغییر فضاهای مثبت و منفی و بافت‌پذیری آن، مجموعه‌ای از ویژگی‌های منحصر به ‌فردی را در این خط ایجاد کرده که آن را مستعد استفاده در هنرهای تجسمی، به‌خصوص طراحی آرم نوشتاری می‌کند.
همچنین سادگی، نظم منطقی، رمزوارگی، ضخامت یکسان فضاهای سیاه و سفید، تناسب در ترکیب حروف، استفاده از سطوح تخت، حرکات عمودی، افقی، موازی و توانایی ایجاد فضاهای مثبت و منفی، قابلیت شکل‌پذیری فراوان و تداعی قالب هندسی، داشتن بالاترین ظرفیت برای چیدمان و ترکیب، دگرگونی صورت الفبایی حروف در راستای چیدمان و استفاده از حداقل کلمات، قابلیت تغییر فضاهای مثبت و منفی و بافت‌پذیری از جمله ویژگی‌های ذاتی این خط هستند که در دورة معاصر می‌توانند با حفظ روحیة مدرن نقش گرافیکی ارزنده و کارآمدی داشته و به آسانی برای طراحی آرم‌های نوشتاری در خدمت طراحان نوگرای گرافیک معاصر قرار بگیرند.

 
اهداف پژوهش
شناسایی عوامل موثر در ماندگاری خط کوفی بنایی.
شناسایی ‌مهم‌ترین قابلیت‌های شکلی و ساختاری کوفی بنایی جهت طراحی آرم نوشتاری.

 
‌سؤالات پژوهش
عوامل تأثیرگذار در ماندگاری و نو بودن خط کوفی بنایی کدام است؟
از کدام جنبه‌های ساختاری کوفی بنایی می‌توان در طراحی آرم نوشتاری بهره برد؟

 
فرضیه
به‌نظر می‌رسد شکل ساختاری کوفی بنایی سبب نوگرایی این خط در دوره معاصر شده است و این خط می‌تواند پاسخگوی نیازهای ارتباط تصویری معاصر باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identifying Factors Affecting Bannai Kufic Script Sustainability in Modern Times, and its Course of Use in Logotype Design

نویسندگان [English]

  • Kazem Khorasani 1
  • Asghar Kafshchyan Moghaddam 2
چکیده [English]

Bannai Kufic script is made up of repeating geometric units in vertical, horizontal and parallel forms over a grid (ruler1) and due to the unique visual aspects and its close relationship with architecture, it has many features to be used in contemporary art. This article is about the identification of effective factors on Bannai Kufic script sustainability in modern times and its use in logotype design. By studying structural and geometric properties of the script, the reason for its sustainability as a traditional script with a new spirit can be examined, and extend these properties to logotype design. The structural feature of this line, certain relationships and interaction between savad2 and bayaz3, its simplicity and explicitly of components, having clarity in logic, readability and lack of thickness variations, non-vowel, a traditional history and modernization capacity, the ability to change its positive and negative spaces and textures, has established a set of unique features in this script that makes it suitable for use in the visual arts, especially logotype design.
In addition, simplicity, logical order, cryptography, equal thickness of black and white spaces, proportionality in letter composition, use of flat surfaces, vertical horizontal, and parallel movements, and ability of creation positive and negative spaces, high elasticity and evoking geometric forms, having the highest capacity for layout and composition, alphabetical letters variability in terms of layout and using minimal words, positive and negative spaces and textures are among inherent characteristics of this script, which in modern times, they can have valuable, effective and modernized role and simply be used for textual graphics and logos by modern graphic designers.
Research objectives
Identifying effective factors in Bannai Kufic script survival
Identifying the most important formal and structural features of Bannai Kufic script for logotype design.
Research questions:
Which are the effective factors in Bannai Kufic script survival?
Which aspects of Bannai Kofi script structural features can be used in logotype design?
Hypothesis
It seems that Bannai Kufic structural form is responsible for its modernization in modern times, and this script can meet the needs of visual communication of modern times.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bannai Kufic
  • structural capability
  • Savad and Bayaz
  • text logo
 
ایمانی، علی. 1385. سیر خط کوفی در ایران. تهران : زوار.
 
بهرام‌زاده، محمد.1382. نظری اجمالی بر سیر تحول خطوط اسلامی و خواندن کتیبه‌ها. تهران : نیکان‌کتاب.
 
پهلوان، فهیمه. 1385. درآمدی بر تحلیل عناصر تصویری در آرم. تهران : دانشگاه تهران.
 
حکیمی، سعید. 1380. هنر کاشی‌کاری و خط بنایی (کاشی‌کاری ایران، نوشته زمرشیدی)». کتاب ماه‌هنر، (31، 32) : 104-100.
 
حلیمی، محمدحسین.1390. زیبایی‌شناسی خط در مسجد جامع اصفهان. تهران : قدیانی.
 
شهیدی، زینب. 1389. تحلیل شکلی خط بنایی، مقاله در کتاب دبیره. الف. (دفتری در خط و زبان فارسی). 82ـ 58
 
عفراوی، بهرام و دیگران. 1391. لوگوتایپ های ایرانی. تهران : دایره چهاررنگ.
 
فضایلی، حبیب‌الله. ­1362. اطلس‌خط (تحقیق در خطوط اسلامی). اصفهان : مشعل.
 
فکرت، محمدآصف. 1377. خط کوفی. تهران : کیان کتاب.
 
ماهرالنقش، محمود. 1370. خط بنّایی. تهران : سروش.
 
مصدقیان، وحیده. 1384. نقش و رنگ در مسجد گوهرشاد. تهران : آبان.
 
معروف، غلامرضا. 1393. شیوه‌های طراحی نشان‌های نوشتاری فارسی. بجنورد : بیژن یورد.
 
مکی‌نژاد، مهدی. 1387. تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی (تزیینات معماری). تهران : سمت.
 
هروی، مایل. 1346. گنجینه خطوط درافغانستان. تهران : یساولی.
 
یارشاطر، احسان. 1384. خوشنویسی. ت : پیمان متین. تهران : امیرکبیر.
 
سراج‌شیرازی، یعقوب‌بن‌حسن. 1376.­ تحفه‌المحبین. به‌کوشش ایرج افشار و کرامت‌رعنا حسینی. تهران : نقطه.