بررسی تطبیقی معماری دینی در مسیحیت و اسلام با نقد نظریات تیتوس بورکهارت (مطالعه موردی : اصفهان)

نویسندگان

1 دانشگاه علم و فرهنگ

2 دانشیار گروه پژوهش هنر / دانشگاه الزهرا

چکیده

امروزه به دلیل تکثر در شیوه بیان سلایق مختلف در ادیان الهی، لزوم دستیابی به زبان مشترک، با رویکرد همپارچگی اقوام، احساس می گردد. واکاوی این مشترکات، بر همگرایی مذهبی - قومی این ادیان موثر خواهد بود و هنر، مستمسکی مناسب برای ایجاد این زبان مشترک است. ساختار کالبدی بناهای نیایشی بسیار متأثر از نوع آیین عبادیی است که در آن ها برگزار می گردد؛ بنابراین تنوع ادیان به تنوع معماریِ بناهای مقدس، منتهی می گردد و وجود عناصر مشابه در معماری ادیان مختلف می تواند موجد زبان مشترک در هنر مقدس برای احتراز از تکثر سلایق، در نتیجه نیل به ایجاد زبان هنری واحد باشد.
هدف از ارائه این مقاله جستجوی مشترکات معماری بناهای نیایشی ادیان مسیحیت (ارامنه) و نیز اسلام در ایران عصر صفوی بوده و تحقیق حاضر در پی پاسخ به این سوال بر آمده است که: با توجه به نظریات تیتوس بورکهارت پیرامون خصایص هنری ادیان مسیحیت و اسلام که بر پایه قوانین دینی بنیان نهاده شده است، کلیساهای ارامنه و مساجدِ مسلمانان در بازه زمانی صفویه در اصفهان، از نظر کالبدی دارای چه مشابهت ها و تفرق هایی هستند؟ مطابق یافته های تحقیق تفاوت های ماهوی و وجود تفرقات موجود در قوانین ادیان فوق که منجر به ساخت بناهایی نیایشی با سازماندهی های داخلی متفاوت از یکدیگر شده است، مانعی برای انعطاف پذیری کالبد بنا و نیز تأثیر پذیری آن از معماری مذهبی غالب ایجاد نکرده است. بنابراین می توان به تأثیر و تأثر معماری این ادیان در پهنه جغرافیایی و تاریخی مشترک، بر یکدیگر و به تبع آن تأثیرگذاری غیر قابل انکار معماری صفویه و پس از آن، بر معماری ارامنه اصفهان که موجد کلیساهایی با ساختار ایرانی- اسلامی با استفاده از معماری مسیحی- ارمنی بوده است، اشاره نمود. روش گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و میدانی و تدوین آن به شیوه توصیفی- تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Religious Architecture in Christianity and Islam A Criticism of Titus Burckhardt’s Theory (Case study: Isfahan)

نویسندگان [English]

  • Minoo Khakpour 1
  • Fateme Kateb 2
1
2
چکیده [English]

Today, the plurality of different ways through which ideas in divine religions are expressed highlights an urgent need for a common language using the approach of ethnic unity. The analysis of these commonalities would be effective in coming to the point at which the spiritual-ethnic aspects of these religions converge. In so doing, art can serve as a common language. As the physical structure of religious buildings is mainly influenced by the type of ritual ceremonies in which they are held, it is more likely that the diversity of religions results in the diversity of the architecture of the holy buildings. However, the similar elements in the architecture of various religions can create a common and single language in the sacred arts to avoid the variety of ideas.
This paper is an attempt to explore the common architectural features of religious buildings in Christianity (Armenians) and Islam during the Safavid era. Darwing upon Titus Burkharts’ theory, we attempt to explain how the structures of Armenian churches and Muslim mosques in the Safavid are different or similar?  we scrutinize some samples of worship buildings. An extensive review of literature shows that essential differences in the mentioned religions have resulted in worship places with different interior designs. However, despite such differences, the building structures have been flexible  architecture of these religions in shared geographic and historical domain influence each other. Similarly, apart from the influences, Armenians’ architecture in Isfahan is undeniably affected by the architecture of Safavid period and its subsequent periods. That might explain why churches with Iranian-Islamic structure reflect Christians-Armenians’ Architecture. The methods of data collection for this research are documentary and field-based. Data are analyzed in descriptively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Burckhardt
  • Safavid architecture
  • Isfahan
  • Church
  • mosque
• الیاده، میرچا. 1375. مقدس و نامقدس. ت : نصرالله زنگوئی. تهران : سروش.
• بورکهارت، تیتوس. 1390. مبانی هنر مسیحی. ت : امیر نصری. تهران : حکمت.
• بورکهارت، تیتوس. 1365. هنر اسلامی-زبان و بیان. ت : مسعود رجب نیا. تهران : سروش.
• بورکهارت، تیتوس. 1370. هنر مقدس (اصول و روش‌ها). ت : جلال ستاری. تهران : سروش.
• حاجی قاسمی، کامبیز. 1375. گنجنامه-مساجد اصفهان. تهران : مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده معماری و شهرسازی و شرکت توسعه فضاهای فرهنگی (شهرداری تهران).
• پیرنیا، کریم و معماریان، غلامحسین. 1387. معماری ایرانی. تهران : سروش دانش.
 حق نظریان، آرمن. 1385. کلیساهای ارامنه جلفای نو اصفهان. ت : نارسیس سهرابی ملا یوسف. تهران : فرهنگستان هنر.