بررسی ساختار و زوایای دید باغ‌ایرانی در نگارگری ‌باغی و قالی‌های ‌باغی دوره صفویه

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه هنر اسلامی تبریز

2 دانشجو

چکیده

باغ ایرانی یکی از موضوعات تصویری رایج در حوزه نگارگری و قالی است. گونه‌های مختلف هنر ایرانی بعد از اسلام توجه خاصی به بازنمایی باغ داشته‌اند. پژوهش حاضر بر آن است که باغ‌ایرانی و ساختار باغ‌سازی دوره صفوی را در دو حوزة تصویری قالی و نگارگری مورد مطالعه قرار دهد. لذا این پژوهش به بررسی تطبیقی ترکیب‌بندی و زوایای دید در قالی‌های‌باغی و نقاشی دوره صفویه و ارتباط آنها با یکدیگر می‌پردازد تا از این طریق بتواند به ساختار طراحی باغ و نگاه تجسمی ناظر در این دو حوزه تصویری دست یابد. روش تحقیق در این پژوهش توصیـفی- تحلیلی بوده، تجزیه و تحلیل اطلاعات به شیوه جزیی‌نگر (استقرایی) انجام گرفته و پژوهش از نوع تحقیقات کیفی با رویکردی تطبیقی است. بخش اصلی مطالعات این پژوهش بر‌اساس داده‌های کتابخانه‌ای صورت گرفته است.
هدف پژوهش حاضر بررسی ساختار اصلی باغ در قالی‌ها و نگارگری‌های دوره صفوی است، تا به تفاوت‌ها و تشابهات دو حوزه تصویری در امر باغ‌سازی بپردازد. در همین راستا پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که چه نسبت ساختاری میان قالب باغ در نگارگری و قالی‌باغی عصر صفوی وجود دارد؟
فرضیه مقاله حاضر بر این است که دو قالب هنری قالی‌باغی و نگارگری دارای تأثیرگذاری متقابل و روابط بینامتنی هستند، لذا در پی مطالعات انجام گرفته در جامعه آماری دوره صفوی، از جمله 20 قالی و 46 نمونه نگاره که 5 نمونه از هرکدام به طور تصادفی جهت تجزیه و تحلیل انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفته‌اند و با تجزیه و تحلیل آنها و با رویکرد ساختارشناسانه و بینامتنی، به اثبات فرضیه مورد نظر پرداخته شده است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که ترکیب‌بندی باغ‌ایرانی در نگاره‌ها و قالی‌های‌باغی دوره صفویه برگرفته از الگوی چهارباغ بوده و تأکید بر مرکزیت حوض، شبکه آبرسانی جریان آب، تقارن، طبیعت‌گرایی، هماهنگی بین عناصر موجود در باغ و تفکیک فضاها تأکید دارد. زوایای دید موجود در این دو حوزه تصویری با توجه به موقعیت قرارگیری ناظر به لحاظ دیداری متفاوت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of Structure and Viewing Angles of Persian Garden in Persian Garden Paintings and Garden carpets in Safavid Period

نویسندگان [English]

  • Mahdi Mohammadzadeh 1
  • Soniya Noori 2
1
2 student
چکیده [English]

Iranian garden is one of the frequent and popular subject matters in Iranian paintings and carpets. The
various types of Iranian art in Islamic period widely focused on displaying gardens. The present study
aimed at examining Iranian garden and the process of building gardens in Safavid period in two visual
fields of painting and scarpets. Therefore, this researchtries to study the composition and viewing angles
of on garden carpets and Iranian paintings of the Safavid period and their mutual relationship. soSo that it
could reach a comprehensive structure of designing gardens and spectator’s visual imagination in this two
visual fields.
The study was in a type of descriptive analytic approach and data analysis was carried out inductively.
The study was a qualitative research with a comparative approach. The main part of this study is based on
library obtained data. The purpose was to investigate the main structure of garden in carpets and Iranian
paintings of the Safavid period, to find out existing similarities and differences between these two visual
fields. The main research question here is that what kind of the structural linkage is there between the form
of garden in paintings and carpets of Safavid period?
The hypothesis is that the two artistic forms of garden carpets and paintings have mutual effects and
intertextual linkage.Therefore, and based on carried out investigations in Safavid period, we selected 20
carpets and 46 paintings,and finally we randomly selected 5 samples out of each group for analysis then
we tried to confirm the hypothesis having structuralistic and intertextuasl orientation. . The results showed
that the composition of Persian gardens in the Safavid paintings and garden carpets was derived from the
Chahar Bagh pattern with the emphasis on the centrality of dock, water distribution network, symmetry,
naturalism, harmony of elements of the garden and the separation of spaces. existingExisting viewing
angels varied according to the spectator’s position.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian garden
  • Garden carpet
  • Garden in paintings
  • The Art of Safavid period
ابوالقاسمی، لطیف. 1371. باغ ایرانی. تهران : نشر سازمان پارک های شهرداری.
احمدی، بابک. 1394. ساختار و تاویل متن 1 نشانه شناسی و ساختارگرایی. تهران : نشر مرکز.
انصاری، مجتبی. 1378. ارزش‌های باغ‌ایرانی (صفوی- اصفهان). رساله دکتری. دانشگاه تهران : دانشکده هنرهای زیبا. گروه معماری. کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.
آلن، گراهام. 1385. بینامتنیت. ت: پیام یزدانجو. چاپ سوم. تهران : نشر مرکز.
پاکباز، رویین. 1386. دایره‌المعارف هنر. تهران: فرهنگ معاصر.
پرهام، سیروس. ­1371. دستباف های عشایری و روستایی فارس. تهران : انتشارات امیرکبیر.
پوپ، آرتور ابهام. 1387. سیری در هنر ایران از دوران پیش از تاریخ تا امروز. ت : گروه مترجمان. زیر نظر سیروس باور. تهران : شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
پورتر، ایو. 1384. باغ‌های بهشتی و فرش‌باغی، دیدار استعاره‌ها. موزه‌ها. ویژه‌نامه همایش، (41): 23-22.
پیاژه، ژان. 1384. ساختارگرایی. ت : رضا علی اکبرپور. چاپ اول. تهران: انتشارات شابک.
تیموری، سعیده. حیدر نتاج، وحید. 1393. "نظرگاه"عنصر اصلی تصویر شده از باغ در نگارگرهای نمایش دهنده باغ ایرانی. مجله باغ نظر، (30): 26-15.
خوانساری، مهدی. ­­1383­. باغ ایرانی بازتابی از بهشت. تهران : سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
سلطان‌زاده، محمد. اشرف گنجویی، محمدعلی. ­1392. وجوه تمایز و تشابه باغ بیرم آباد و فتح آباد کرمان با یکدیگر و باغ ایرانی. مجله باغ نظر، (25): 88-79.
شروسیمپسون، ماریا. ­­1382­. شاهکارهایی از هنر نقاشی قرن (دهم ه.ق). ت: عبدالعلی براتی، فرزاد کیانی. تهران : انتشارات نسیم دانش.
عالمی، مهوش. 1387. باغ‌های شاهی صفوی؛ صحنه‌ای برای نمایش مراسم سلطنتی و حقانیت سیاسی. ت: مریم رضایی‌پور و حمید جیحانی. فصلنامه گلستان هنر، (12): 68-47.
کریم اُف، کریم. 1385. سلطان محمد و مکتب او (مکتب نقاشی تبریز). ت: معصومی، جهان پری و چرخی، رحیم. چاپ اول. تبریز : سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
کورکیان، ا.م، سیکر. ژ.پ. 1377. باغ‌های خیال (هفت قرن مینیاتور ایران). ت : پرویز مرزبان. تهران : فرزان.
محمودی‌نژاد، هادی. 1388. قرآنی منظر بهشت ایرانی از باغ. چاپ اول. تهران : انتشارات هله/طحان.
محمودی‌نژاد، هادی. پورجعفر، محمدرضا. بمانیان، محمد. انصاری، مجتبی. 1386. «فرش‌باغی»: از نقش «فرشی از عرش» تا طرح «عرشی بر فرش» (بررسی تطبیقی مفهوم تمثیلی بهشت در فرش با باغ ایرانی). گلجام، (8):124-107.
مکاریک، ایرناریما. 1390. دانش‌نامة نظریه‌های ادبی معاصر.­ ت: مهران مهاجر ، محمد نبوی. تهران: اَگه.
ملکی، توکا. 1385. باغ ایرانی در نگارگری ایران. کتاب ماه هنر، (101و102): 65-60.
نامور مطلق، بهمن. 1390. درآمدی بر بینامتنیت. چاپ اول. تهران : انتشارات سخن.
ویلبر، رونالد. 1385. باغ‌های ایران و کوشک‌های آن. ت : صبا، مهین دخت. چاپ چهارم. تهران : شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
Grube, E. J.­(1967). The World of Islam .London: Faber publication.
Uluç, L .­(2006). Turkman governors, Shiraz artisans and Ottoman collectors, Sixteenth century Shiraz manuscripts. Istanbul: TürkiyeİşBankasıKültürYayınları.
Memarinews. (2016). The mysteries of Iranian garden architecture. http://memarinews.com/vdch.-nzt23nwvftd2.html/ (Access 27 December 2016).
Tasnim. (2016). The Garden of Jahan Shiraz. https://scontent.cdninstagram.com (Access 18 October 2016).